Mesleğinizi seçmeden kendinizi tanıyın

1 milyon adayın başvurduğu Lisans Yerleştirme Sınavları’nın (LYS) sonuçları, 11 Temmuz’da açıklanacak. Adaylar şimdi de ömür boyu yapacakları mesleği belirleme telaşında. Bu, henüz lise son sınıfı tamamlamış bir aday için sürekli değişen bir dünyada kolay değil. Alışılageldik bazı meslek alanları kaybolurken, sadece beş yıl önce kimsenin aklına gelmeyen işler hayatımızda yerini almaya başladı. Peki, meslek seçerken nelere dikkat etmeli? Rehberlik uzmanı Salim Ünsal, 18-26 Temmuz arasında tercih listesini doldurmadan önce kendinize sormamız gereken beş soruyu şöyle sıralıyor:

1- Gelecekte ne tür bir ortamda çalışmak hoşuma gider?

Bir mesleğe adım atmadan önce daha çok nerede zaman geçireceğinizi araştırın. Nasıl bir yerde çalışmak istediğinize emin olun. Bazıları bir ofiste çalışmayı tercih ederken, kimileri açık arazide olmak isteyebilir. Eğer buna net bir cevap verirseniz, ileride iş hayatında daha mutlu olursunuz.

2- Toplum önüne çıkmak beni korkutuyor mu?

Topluluklar önünde olmak bazı insanlar için daha kolay. Bugün öğrencilere ortaokul ve lise düzeyinde sunum, hitabet gibi faaliyetler yaptırılarak, topluluk önünde olma konusunda bazı beceriler kazandırılıyor. Ancak karakter yapınız her şeye rağmen büyük topluluklarla çalışmanıza izin vermeyebilir. Toplum önüne çıkmaktan çekinen ve kendi başına çalışmaktan hoşlanan biri olabilirsiniz. Her iş dalında insanlarla iletişiminiz olacak, fakat bazılarında bu biraz daha fazla. Bu nedenle mutlaka seçmeyi düşündüğünüz alandaki profesyonellerle bir araya gelin. Bir gün içerisinde ne yaptıklarını öğrenin.

3- İletişim becerileri konusunda ne durumdayım?

İletişim becerileri, iş hayatında en az mesleki bilginiz kadar önemli. İnsanlarla kuracağınız profesyonel ilişkilerde bunlara ihtiyacınız olacak. Aktif dinleme, Türkçeyi ve yabancı dili düzgün bir şekilde kullanma gibi iletişim becerilerinde nerede olduğunuzu kendinize sorun. Mesleki becerilerinizin yanı sıra üniversitede bunları daha ileri bir düzeye getirmeniz gerekecek. Bu tip becerilerde zayıf olduğunuzu düşünüyorsanız, ona göre tercih yapın. Ama unutmayın, üniversitede yine de bunları geliştirmek için zamanınız olacak.

4- Bir takım oyuncusu muyum?

Takım halinde çalışma bugün iş dünyasında çok değer verilen, önemli bir beceri. Ancak bazı insanlar tüm eğitimlere rağmen kendi başlarına bir konu üzerinde mesai harcamayı tercih edebiliyor. İş dünyasının takım olmaya daha çok önem verdiği bir dönemde bu tip meslekler gittikçe azalıyor. Ancak siz de ‘yalnız kurt’ olmayı seven biriyseniz, meslek tercihinizi buna göre yapın.

5- İnsanlarla mı yoksa nesnelerle mi ilgilenmeyi seviyorum?

Bazı işlerde ilgilenmeniz gereken nesneler olacak. Örneğin bir mühendisseniz, köprü inşa edilirken kullanacak materyaller konusunda bilgi sahibi olmalısınız. Bir doktorsanız, insanlarla ilgilenmeniz gerekecek. Bu nedenle kendinize bu soruyu mutlaka sorun. İnsanlarla ilgilenmeyi ve onların hayatlarına doğrudan dokunmayı seviyorsanız, tercih listenizi buna imkân verecek bölümlerle doldurun.

BU HATALARI YAPMAYIN

ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu, ÖSYM’nin internet adresinde yer alıyor. Ancak birçok adayın kafasında tercihlerle ilgili sorular var. Uzmanlar, her şeyden önce kılavuzun dikkatli okunmasını, gerekirse notlar alınmasını öneriyor. Ayrıca YÖK Atlas’ı da kullanabilirsiniz. İşte tercihte yapılmaması gerekenler:

- Puan ve sırası yeterli olsa da tek tercih yaparak risk almayın. Ayrıca tercihi sadece kendi başarı sınırınızdan yapmayın. Puan ve sıraların yıldan yıla değişebileceğini unutmayın. Önceki yıl puanı düşük çıkmış programları kesin kazanırım yargısına kapılmayın. Farklı puan türlerinden tercih yaptığınızda bunları teknik olarak doğru sıraya koyun.

- Üniversiteye bağlı meslek yüksekokullarının tamamının kent merkezinde olduğunu düşünmeyin. Yeri iyi araştırın. Bunları sadece ileride dikey geçiş yapabilme umuduyla seçmeyin. Dikey geçiş yapabilecekler ancak yüzde 10.

- Özel yetenek sınavıyla alan programlar için Tablo-5’e bakabilirsiniz.

- Aile eğitim bütçesini hesaba katmadan vakıf, Kıbrıs ve Uluslararası Ortak Lisans Programı uygulayan devlet üniversitelerini tercih etmeyin. Bunu belirlerken bir değil, dört yıllık bütçeyi hesaplayın. Vakıf üniversitelerinin burs oranlarını bilip, bunların reel değerleri hakkında emin olun. Bazen yüzde 50 burslu bir program, yüzde 25 burslu bir diğer üniversitedeki bölümden daha pahalı olabiliyor.

- Listenin ilk sıralarındaki programları çok dikkatli yazarken, sonlara doğru “Bunlar gelmez” diye önemsememezlik yapmayın.

- Ön lisans programlarının akademik kariyer kazandırma becerisine önyargılı yaklaşmayın.

- Açıköğretim programlarına Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) barajını geçen her adayın yerleşebileceğini düşünmeyin. Bu yıl örgün programlarla aynı statüde ve puan türleriyle tercih alacak. 

- Meslek yüksekokullarına sınavsız geçiş uygulamasının kaldırıldığını unutmayın.

- Kontenjanı az olan bölümleri tercih etmekten kaçınmayın. Az tercih aldığı için şans bazen bunlarda daha yüksek olabiliyor.

- Yeni açılan ve kılavuza ilk kez giren programlara da dikkat edin. Bunlarda puan ve sıra bilgisi görmeyince seçmekten çekinmeyin.

- Taban puan ve başarı sıralarının üniversitelerin niteliklerinin yegâne ölçütü zannetmeyin.

- Sırf kazanmış görünmek için ilgi duymadığınız ve kariyer planında olmayan bir dala listede yer vermeyin.

- Fiziki yeterlilik ve sağlık koşulları uygunluğu gerektiren dalları incelemeden tercih etmeyin.

- Tercihi, aile baskısından özgürlüğe kaçış gibi algılayıp uzak yerlere öncelik verirken bir kez daha düşünün.

GELECEĞİN İŞ ALANLARI

Dünya hızla değişiyor. Bugün sadece beş yıl önce hayatımızda olmayan yeni iş alanları ortaya çıktı. İşte 2020’lerde çalışma hayatına atılacak gençler için ABD’li kişisel finans platformu Kiplinger’dan geleceğin meslekleri:

- Etik bilgisayar korsanı

- Sigorta uzmanı

- Gıda kimyageri

- Epidemiyolog

- Kullanıcı arayüzü mühendisi

- Dental hijyenist

- Sonografi uzmanı

- Fizyoterapist

- Bilgi teknolojileri yöneticisi

- Yazılım geliştiricisi

- Yönetim danışmanı