Meddah Nedir Ve Özellikleri Nelerdir? Meddah Oyunu Örnekleri, Kahramanları Ve Bölümleri

Meddah nedir sorusunu soran ve bu sorunun cevabını bulmak için internetten yararlanan bireylerin sayısı oldukça fazladır. Bundan dolayı da bu konuyla alakalı olarak detaylı bilgi verilmesi oldukça önemlidir.

Meddah Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

Meddah, yalnızca tek bir kişi tarafından oynanan bir halk tiyatrosudur. Son devrin meddahları olanarak faaliyet göstermiş olan kişiler kahvehanelerde yüksekçe bir yere oturup anlatırlardı. Bunlar halk arasında dolaşan ya da yazılı edebiyattan alınma veya kendilerinin zemin ve zamana uygun olarak uydurmuş oldukları hikâyeleri, kahramanlarının şivelerini taklit edip türlü jest ve mimiklerle anlatırlardı. Meddah, bir tiyatro eserinde yer almakta olan tüm şahısları kendisinde birleştirmiş bir aktör konumunda olan kişidir.

Meddah, olayları temsil ederken seyircilerin rahatlıkla görebileceği yüksek bir yere oturup, bir eline sopa, bir eline de mendil (makreme) alır. Mendili değişik tipteki şahısların kıyafetini göstermek ve ağzını kapatmak suretiyle seslerini taklit etmek, farklı başlıklar yapmak amacıyla kullanır. Sopadan da oyunu başlatmak, farklı sesler çıkarmak, seyirciyi susturmak ve tüfek, saz, süpürge, at gibi varlıkları canlandırmak amacıyla kullanır.

Meddah oyunu, çoğunlukla meydan, kahvehane gibi halkın topluca bulunduğu alanlarda oynanırdı. Her kesimden olan insanlar meddah oyununa ilgi gösterirdi. Saray halkını eğlendirmek amacıyla görevlendirilen meddahlar da bulunmaktaydı. Meddah, çeşitli kişisel ilişkilerin taklit yapma yoluyla canlandırılması, senaryoların orada bulunmakta olan izleyicilere göre, doğaçlama olarak geliştirilmesi bakımından hikâyecilerden ayrılarak bir oyuncu kimliği kazanmıştır.

Maddahların bazı önemli özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkün;

- Sahnede tek başına rol üstlenir.

- Meddah usta bir tiyatrocudur.

- Son derece geniş kültür birikimi ve kıvrak zekasıyla doğaçlama hikayeler anlatır; tespih, mendil, takke, baston, tabure, gibi eşyalardan faydalanarak taklitler yapar.

- Meddah oyunları, Karagöz- Hacivat ya da Orta Oyununda olduğu gibi yalnızca gülmeceye dayanmaz.

- Meddahlar halka çeşitli hikayeler anlatır; bunların bazıları bazıları acıklı, bazıları komik veya ders verici nitelikte olabilir.

- Meddah çok geniş bir kültür birikimine sahiptir. Hafızasında pek çok klasik olay, hikayeler, masallar destanlar ve efsaneler yer alır.

Meddah Oyunu Örnekleri, Kahramanları ve Bölümleri

Göstermeye bağlı klasik çeşitlerde olduğu gibi meddah oyunları da birkaç bölümden meydana gelir.

Meddah Oyununun Bölümleri:

Giriş: Karagöz oyununda olduğu gibi oyun meddahın halka seslendiği bir ünlem cümlesiyle başlar. Bu “Hak dostum Hak !” tır. Ardından meddah seyircinin dikkatini çekmek amacıyla bir gazel yahut tekerleme okur.

Örnek:

“Hak dostum Hak!”

Hataya düştüm ben çırak aldım yanıma

Eve gelmek bilmez külhan dükkanda yatır

Kovsam o da yakışmaz şanıma

Ki vardır çarşafsız yorganda yatır

Haşa huzurdan ustası çırağını çok sever

Bir eşek aldım pazardan, eşek göze geldi çatlayı verdi nazardan

Eşek çıktı mezarından, eşeğin aşkından ormanda yatır

Bizim çırak da hırtını pırtını toplamış külhanda yatır

Zaman-ı evvelde...”

Açıklama Bölümü: Bu bölümde meddah hikayenin zamanı, yeri, kahramanları gibi unsurlarını seyirciye tanıtır.

Örnek:

“ Cisim cisme, semt semte, isim isme, benzer, geçmiş zaman söylenir, yalan gerçek vakit geçer demişler. ...”

“Asitane-i aliyede Lüleci Ahmed Ağa isminde bir şahıs var idi. Bu adem her ne kadar zengin durumda değil idi ise de, fakir bir durumda da değil, lakin kendi halinde zevki, cümbüşü bilir bir kişi idi. Hanesi ittisalinde dükkanı olarak, bu nev’i eğlence güya lüle yapıp satar, amma velakin geçinmesini de dükkanda lüle satmaktan değil ise de, fakat kendisini arayanlar dükkanda bulsun deyu resmen oturmakta idi. Kimlerden aranır? Vüzera ve rical, kibar konaklarından, zira kendisini ziyade sevdirmiş, ala münasebetli sohbetler ile, arada hoşça tebessüm, bir de tuhaf olan mazmun fıkralar ile eğlendirir ve kendisi dahi eğlenerek vakit geçirir idi. ...”

Asıl Konu: Hikayeye konu olan olayların anlatıldığı kısımdır. Meddah bu bölümde bütün hünerini ortaya koyar. Yeri geldiği zaman pek çok farklı karakterin taklidini yapar. Olayları ezbere olarak değil tamamıyla doğaçlama olarak anlatır. Türkçeyi en doğru ve güzel haliyle kullanır.

Bitiş: Meddah, nezaketen, yapmış olduğu anlatım ve taklit hatalarından dolayı seyircilerden özür diler. Hikayede düğümlenmiş olaylar çözüme ulaşır. genellikle anlatı olumlu bir sonla biter. Pek çok hikayede çıkarılacak bir ders bulunur. Oyunun sonunda ise meddah bu dersi belirtir.

Örnek:

“Sakiye sohbet kalmazmış baki. Her ne kadar sürc-i lisan ettim ise affola!”

Meddah oyunlarında pek çok farklı karakterlerdeki bütün özellikleri tek bir kişide toplanır. Oyunun akışı içerisinde bu karakterler arasında geçiş yapmak marifet isteyen bir iştir. Meddah taklitler yapması, karakter canlandırması yönüyle tek kişilik bir tiyatrodur. Klasik tiyatromuzun son derece önemli bir türüdür.