Mecelle Kanunu nedir ve kaç maddeden oluşur? Mecelle Kanunu maddeleri neleri kapsar
Güncelleme Tarihi:
Osmanlı İmparatorluğu yüzyıllar boyunca çok geniş bir coğrafyada hüküm sürmüştür. İmparatorluk toprakları genişledikçe idari yönden çeşitli sorunlar ortaya çıkmış ve bunların giderilmesi için ilk devirlerde Sultanlar fermanlar çıkarmıştır. Ancak Osmanlı'nın sınırları dışında da var olan bir dünya ve bu dünyada yaşanan gelişmeler vardı. Milliyetçilik akımı Fransız İhtilali ile ortaya çıkmış, farklı gelişmeler olmuştu. Zaman zaman duyulan "Mecelle ya da Mecelle Kanunu" merak uyandırmaktadır. İşte ilgiyle okuyacağınız Mecelle kanunu nedir, kaç maddeden oluşur, neleri kapsar ve konu hakkında çok daha fazlasını sizler için derledik.
Mecelle Kanunu Osmanlı'nın medeni hukuk kurallarını derlediği ve "Mecelle-i Ahkam-ı Adliye" olarak da bilinen bir hukuk kuralları kodeksidir.
Mecelle Kanunu Nedir?
Mecelle, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1868 ile 1876 yılları arasında yürürlükte kalmış bir kanundur. Tam adı Mecelle-i Ahkam-i adliye olan Mecelle, Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir komisyon tarafından derlenen, İslami özel hukuk kuralları kodeksidir.
Mecelle-i Ahkam-i Adliye Osmanlı İmparatorluğu'nun son yarım yüzyılında şer'i mahkemelerde hukuki bir dayanak olarak kullanılmıştır. Fransızca'ya "Code Cıvıl Ottoman" olarak da çevrilmiştir. Denilebilir ki; Tanzimat Fermanı ile aşılan yepyeni bir dönemin en önemli kanunu ve belki de Osmanlı'nın modernleşmesinin de en önemli eserlerinden birisi Mecelle'dir.
Mecelle sözcüğü Arapça'dır. Mecelle'nin anlamı "çok büyük boy kitap"tır. Bu sözcük Fransızca'daki "Codex" kelimesinin çevirisi olarak da kullanılmıştır. Fransızca'daki anlamı "büyük kitap, hukuk ilkeleri derlemesi"dir.
Mecelle, Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan sonra halef devletlerin çoğunda kalıcı izler bırakmıştır. Yürürlükte kaldığı ülkelerden bazılarına örnek:
!93 yılına kadar Lübnan
1960 tarihine kadar Kıbrıs
1928 tarihine kadar Arnavutluk
1953 yılına kadar Irak
Ürdün ve Kuveyt ülkelerinde Mecelle, bu ülkelerin medeni hukukunun temelini, esasını oluşturmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra "Türk Medeni Kanunu" yürürlüğe sokulmuştur. Daha sonra 864 sayılı Tatbikat Kanunu'nun 43.maddesiyle 4 Ekim 1926'da Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır.
Mecelle Kaç Maddeden Oluşur?
Mecelle-i Ahkam-ı Adliye bir giriş ve 1851 maddeden oluşur. Mecelle'nin ilk 99 maddeden oluşan giriş bölümünden bazı maddeleri şöyledir:
Kuşku, kesin bilgiyi gidermez.
Alması hukuka aykırı olanın vermesi de hukuka aykırıdır.
Ticari örf ve adetler ticari sözleşmelerin şartı gibidir.
Kanıt herkesi, ikrar ise sadece ikrar edeni bağlar.
Özel zarar genel zarara tercih edilir.
Sözleşmenin amaç ve anlamı göz önüne alınır, söz ve yazılışı değil.
Zaman değişince, hükümler de değişir.
Borç ileri süren, ispatla mükelleftir.
İçtihat, içtihatla bozulmaz.
Mecelle Kanunu Maddeleri Neleri Kapsar?
Sadrazam Ali Paşa'nın Abdülaziz'e sunduğu ünlü reform tasarısında Fransız Medeni Kanunu'nun aynen çevrilerek benimsenmesi önerilmekteydi. Fakat bu düşünceden vazgeçilmiş ve İslam medeni hukukunun derlenip, modernleştirilmesi düşüncesi ağırlık kazanmıştır.
Bu fikirde karar kılındıktan sonra Adliye Nazırı ve eski Meclis-i Ahkam-- adliye reisi Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir heyet bu işle görevli kılınmıştır. Bu heyette 7 kişi yer almaktaydı. Cevdet Paşa dışındakiler, daha ziyade muhafazakar ve İslam ulemasından oluşmaktaydı. bu heyetin hazırladığı Mecelle hem şeri mahkemeler için güvenilir bir kaynak oluşturmuş, hem de nizami mahkemelerde kullanılmak üzere yeni kanunlar çıkarılmasına gerek duyulmayacak biçimde bir kodeks hazırlamıştır.
Mecelle incelendiğinde bir giriş bölümünün olduğu görülür. Bu giriş bölümünden sonra 99 genel hukuk ilkesini içeren konular düzenlenmiştir. Bu konular:
İcar, Büyu yani kira konusu
Havale, Rehin, Kefalet, Havale, Hibe, Emanet
İtlaf ve Gasp
Şuf'a, İkrah ve Hacir
Enva-i Şirket yani ortaklık çeşitleri
İbra, Sulh ve Vekalet
İkrar, Dava
Tahlif yani kanıt ve delil
Beyyinat
Kaza yani yargı