Matrah nedir ve ne işe yarar? Matrah türleri ve çeşitleri hakkında bilgi

Matrah, vergisel bir terimdir. Matrah konusu yasa ile düzenlenmiş bir kavramdır. Verginin matrahını saptamak için temel alınan değerdir.

 Matrah Nedir ve Ne İşe Yarar?

 Matrah, vergisel bir terimdir. Matrah Arapça kökenli bir kelimedir. "Tarh" mastarından türemiş bu sözcük, vergilendirmede tarh işlemine temel alınacak tutarı temsil etmektedir. Vergi matrahının tanımı ve düzenlemesi yasa ile belirlenmiştir. Matrahı kısaca şöyle tarif edilmektedir. Matrah, bir kazancın, vergi miktarını belirlemede esas alınan, kazançtan giderler düşüldükten sonra geride kalan bölümdür.

 Matrah vergi mükellefinin kazançlarından yasaların imkan verdiği tüm giderler düşüldükten sonra vergiye tabi tutarı gösterir.

 Matrah, vergi borcunu hesaplamak için kullanılan ve vergi yasalarına göre saptanan vergiye tabi değerdir. Matrah belirlenmesi ise yasalarla düzenlenmiştir. Her ülkenin kendi vergi mevzuatına göre düzenlenen bir alandır. Matrah belirlemede yürürlükte bulunan usuller aşağıdaki gibidir:

İdare Tarafından Takdir Usulü: Vergi mükellefinin vergi matrahının belirlenmesi idarenin takdirine bırakılmıştır. Başka bir anlatımla bu usulde matrahın belirlenmesi idarenin takdir hakkını kullanması ile gerçekleşmektedir.

Götürü Usulü: Matrahın bu usulle belirlenmesinde farklı bir yaklaşım gösterilmektedir. Vergi mükellefinin matrahının belirlenmesinde, yani vergilendirmeye esas olacak değer veya miktarın tek tek belirlenmesi yerine aynı durumdaki tüm vergi mükellefleri için matrah genel olarak belirlenmektedir.

Beyan Usulü: Genellikle ekonomisi gelişmiş ve demokratik ülkelerde vatandaşların ve vergi mükelleflerin kendi matrahlarını kendilerinin beyan etmesi usulü kabul edilmiştir.

Karine Usulü: Matrahın bu yöntemle belirlenmesinde şöyle bir yol izlenmektedir: Vergi mükellefinin gelir ya da servetinin ölçüsü olduğu kabul edilen çeşitli dış göstergelerden yararlanmak suretiyle vergi matrahı hesaplanmaktadır.

Matrah Türleri ve Çeşitleri Hakkında Bilgi

 Matrah, vergi mükellefinin borcunu hesaplayabilmek için kullanılan ve vergi yasalarına göre belirlenen vergiye tabi değerdir. Matrahlar mali yılın başında yani ocak ayında sıfırlanmaktadır. Matrah içerdiği değere göre ise 2 gruba ayrılmaktadır:

Ad valorem matrah: Bu matrahta belirli bir rakam vardır. Bir örnekle açıklamak gerekirse; vergi mükellefinin belli bir dönem için elde ettiği gelirden yine yasalar çerçevesinde indirilebilir giderleri düşüldükten sonra kalan kısım "matrah"ı oluşturur. Bu matrah tutarına "vergi oranı" uygulanması ile de vergi mükellefinin vergi borcu hesap edilir. Yapılan bu işleme de verginin tarhı adı verilir.

Spesifik matrah: Bu matrah çeşidi vergi yasaları ile belirlenmiştir. Vergiyi doğuran olaya konu sebep yasalarla saptanmıştır. Vergiye sebep şeyin cinsi ve özelliğine göre belirlenen matrahtır. Örneğin; MTV' de matrah hesap edilirken motorlu taşıtın motor gücü, trafiğe çıkış tarihi gibi unsurlar esas alınır.

Vergi düzenlemeleri yasalarla yapılır ve mali açıdan karmaşık bir özellik arz eder. Genellikle de muhasebeci ve mali müşavirlerden yardım alınır. Vergi mükellefinin vergi matrahının saptanması birincil konudur. Her mali yıl için ödenecek vergilerin listesi çıkarılır. Vergi matrahının hesap edilmesinde düşülecek giderlerin neler olduğunun çok iyi araştırılması gerekmektedir. Bu hususta uzmanlardan destek alınması vergi mükellefini oldukça rahatlatacak ve vergisel yükümlülüğünü eksiksiz yerine getirmesini sağlayacaktır.

 Vergi, belli mali yılda belli bir gelir elde eden kişilerin yani vergi mükelleflerinin bu gelirlerinden devlete vermekle yükümlü oldukları, belli oranlardaki yasal, dolaysız ödemeyken kazancın vergi miktarını saptamada esas olarak alınan, kazançtan giderler çıktıktan sonra geri kalan bölüme ise matrah denilmektedir.