Mastar eki nedir ve çekim eki midir? Mastar eki almış isim - fiil örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Güzel konuşmak ancak dilbilgisi kurallarını bilmek ve çok okuyarak sözcük bilgisini artırarak mümkündür. Türkçe dilbilgisinin en önemli konularından olan mastar eki, zaman zaman merak konusu olabilmektedir. İşte ilgiyle okuyacağınız mastar eki nedir, mastar isim- fiil örnekleri ve konu hakkında çok daha fazlasını sizler için derledik.
Fillere bazı ekler getirilmek suretiyle fillerin isim gibi de kullanılabildikleri hallerin oluşmasını sağlayan eklere mastar eki adı verilir.
Mastar Eki Nedir? Mastar Eki Çekim Eki midir?
Türkçe dilbilgisinin en önemli başlıklarından birisi de mastar ve mastar eki konusudur. Fillere bazı ekler takılmak şeklinde oluşturulan bu yeni sözcükler değişik şekillerde kullanılabilirler:
Böylece sözcükler hem bir eylemin
Hem de özne, nesne ve tümleç aldıkları için fiil olarak kullanılabilen sözcüklerdir.
"Mastar" sözcüğünün kelime anlamı bir şeyin özü, kaynağıdır. İşte fiillerin ve isim soylu sözcüklerin sonuna getirilen eklere mastar eki denmektedir. Türkçe'de fillere şu ekler takılarak yeni sözcükler yapılır. Bu ekler şunlardır:
"-mek"
"-mak"
"-me"
"-ma"
"-iş"
"-uş"
"-ış"
"-üş"
Bu mastar ekleri fiil kök ve gövdelerine eklenerek meydana gelirler. Yani böylece fiillerin isim gibi kullanılabilmeleri mümkün olur. Böylece "isim-filler", hem bir eylemin adı olduklarından isim, hem de özne, nesne ve tümleç aldıkları için de fiil olan sözcüklerdir. Mastar ekleri takılırken, ses uyumlarına göre lüzumlu değişiklikler de yapılır.
Mastar Eki Almış İsim - Fiil Örnekleri İle Konu Anlatımı
Mastar ekleri bazen olumsuzluk ekleri ile karıştırılabilmektedir. Bu durumu örnek cümlelerle anlatmak gerekirse:
Sporcular maçı kazanma hırsı ile sahaya çıkmışlardı. ( Bu cümlede -ma eki mastar ekidir.)
Tabağı kıran çocuk annesine lütfen bana kızma diyerek af diliyordu. ( Bu cümledeki -ma eki olumsuzluk ekidir.
Parktaki yeni boyanmış bankların üzerinde oturma şeklinde bir uyarı yazısı yoktu. ( Bu cümledeki -ma eki olumsuzluk ekidir.)
Genç çift evlerinin oturma odasına kanepe almak için mobilya mağazasına girmişti. ( Bu cümledeki -ma eki mastar ekidir.)
İsim fiiller esasında tam bir isim değildir. Bunlar yapısında eylem manası taşıyan isimlerdir. Bu sebeple de zaten "isim fiil" denmektedir. Mastar eki almış "isim fiillere" örnekler şunlardır:
Clark Gable ile tanışmayı çok istemişti.
23 Nisan törenlerinde kız öğrencinin şiir okuyuşuna herkes hayran kalmıştı.
Azmi ve sabrı sayesinde çok sayıda balık tutmak ona kısmet oldu.
Gönüllü veliler pandemi dolayısıyla okulu bizzat güzelce temizlemeyi başardılar.
Memleketinden ayrılmak doktor beye çok zor gelmişti fakat kariyeri ve geleceği için bunu yapmak zorunda olduğunu düşünüyordu.
Bazı durumlarda ise isim-fiiller artık zamanla "isimleşmişlerdir". Yani mastar eki bu halde artık kalıplaşarak isim kurmuştur. Böyle bir sözcükle karşı karşıya olup olunmadığını anlamak için sözcüğü cümlede görmek gerekir. Bu durumu bazı örnek cümlelerle anlatmak gerekirse:
Şehrin en güzel dondurması bu dondurmacıda yenilmekteydi. ( Bu cümlede mastar eki artık bir isim kurmuştur. Bu isim de dilde ve günlük yaşamda kendine yer bulmuştur. " Dondurma" kelimesi şüphesiz artık bağımsız bir isim olmuştur.
Kamu kurumlarında olduğu gibi pek çok kurumsallaşmış özel şirketlerde de danışma bölümü kurulmaktadır. ( Bu cümledeki "danışma" sözcüğü eklenen mastar eki sayesinde artık kalıcı bir isim haline dönüşmüştür.)
Üniversite sınavına hazırlanırken çok sayıda deneme sınavına girmek oldukça yararlı oluyor. ( Bu cümledeki "deneme" sözcüğü de artık bir isim haline dönüşmüştür.)
Baba adayı hastanenin bekleme odasında büyük bir heyecanla doğacak bebeğini beklemekteydi. ( Bu cümlede kullanılan "bekleme" sözcüğü getirilen mastar eki sayesinde artık bir isme dönüşmüştür.)