Lonca Nedir? Lonca Düzeni, Sistemi Ve Teşkilatı Nedir?

Lonca, Osmanlı Devleti döneminde, esnaf ve zanaatkarların bir araya gelerek görüşme yaptığı alanlardır. Lonca olarak adlandırılan bu yapılaşma için bu teşkilatlanma da aynı ismi alıyor.

Lonca Nedir?

Lonca, Anadolu Selçukluları döneminde 13. ve 14. yüzyıllar arasında Ahi Evran, Ahilik adı altında bir kurumun temellerini atmıştır. Lonca Teşkilatı olarak da bilinen bu teşkilat, Ahilik’i Osmanlı Devleti'nde devamlı bir yapılaşma olarak görülür. Lonca Teşkilatı Osmanlıda esnaf ve zanaatkarları bir araya getiren önemli bir yapılaşmadır.

Lonca teşkilatı sayesinde tüm esnaflar ve zanaatkarlar örgütlenme fırsatı buldu. Fakat daha büyük üretim ve satım yapan firmalar ve kurumlar bunlara dahil değildir. Büyük kurumlar tüccar olarak bilinirken Lonca Teşkilatı ise, daha küçük çaplı esnaf ve zanaatkarlar için kurulmuş olan bir yapıdır.

Daha çok dayanışma ve yardımlaşma amacı ile kurulan loncalar aynı zamanda mesleki bir örgüt olarak görev yapıyordu. Buna bağlı olarak her esnaf mutlaka bir loncaya kayıt oluyordu ve kayıtlı olduğu loncanın koruması altında oluyordu.

Lonca Düzeni, Sistemi ve Teşkilatı Nedir?

Anadolu’da 13. yüzyılda kurulan ilk esnaf ve zanaatkarlar topluluğuna ahilik teşkilatı ismi veriliyor. Osmanlı Devleti’nde iktisadi yapının sınırlarının genişlemesi ve değişmesi ile birlikte Müslüman olmayan toplulukların da Osmanlı ticaretinde kendine yer bulması sonucunda ahilik teşkilatı yetersiz kalmaya başladı. Bu nedenle de ne kadar lonca düzeninin asıl temelini ahilik sistemi oluştursa da ahilik teşkilatının sınırları dışında kalan diğer gayrimüslimler ve esnaf türleri de Lonca Teşkilatı adı altında bir araya toplandı. Osmanlı Devleti’nin sınırlarının genişlemesi ile birlikte devlet içindeki milletlerin sayısının artması ve özellikle İstanbul’un fethi lonca teşkilatının organizasyonel bir yapıya dönüşmesine neden oldu.

Lonca Teşkilatında Düzen

Loncaların ticarette ve üretimde uymaları gereken tüm kurallar, fiyat sınırlamalarının ve devletin koyduğu kalite standartlarının yanı sıra ahilik prensipleri birbirine benzerlik gösteriyordu. Mesleğe sadakat ile birlikte gelenek ve göreneklere bağlılık gibi çeşitli ortak değerler çevresinde örgütlenen loncalarda, lonca heyetlerinin aldığı kararlara uymayan kişiler için cezai yaptırımlar uygulanıyordu.

En hafif hali ile bu kişilere para cezası ya da loncadan çıkarma gibi cezaların yanı sıra kişiyi ilgili alanda hiç bir yerde çalışamaz hale getiren ve sanatından alıkonulma cezası gibi ağır yaptırımlar da söz konusuydu.

Lonca Teşkilatının Görevi

Osmanlı Devleti'nde şehirlerde faaliyet gösteren lonca teşkilatı ticari ve ekonomik hayatın merkezi konumunda bulunuyordu. Bu anlamda lonca teşkilatlarının en önemli görevlerinde biri de yüzyıllar boyunca devlet yönetimi ile esnaf ve şehir halkı arasında bir köprü vazifesi görmesidir. Loncalar, üretilen ve satılan malların kalitesini yüksek tutmak, esnaf arasındaki anlaşmazlıkları kısa süre içinde çözüme kavuşturmak, standart üretimi devam ettirmek, gelenek ve göreneklerin bozulmaması için çeşitli önlemler almakla görevliydi.

Lonca teşkilatı, elde edilen malın en kısa süre içinde müşteriye en kısa yoldan ulaşmasını sağlardı. Aynı zamanda hileli işlemleri ya da düşük kaliteye sahip olan ürünleri belirleme konusunda çok hassas olan loncalar, ilkelerine aykırı hareket eden kişileri cezalandırmak ve iş yerlerinin hesaplarını denetlemek ile görevliydi. Her loncanın kendine has bir sancağı ve bayrağı bulunuyordu. Lonca teşkilatının yönetim örgütlenmesi ve yapısı ise, lonca ustası, kethüda, idare heyeti, yiğitbaşı, işçi başı ve ihtiyar ustalar gibi unsurlardan oluşuyordu.