Lise seçiminde bunlara dikkat

Türkçe ve yabancı dilde birçok sözlükte lise, kabaca üniversiteye hazırlık için gidilen veya gençleri üniversiteye hazırlayan okul olarak tanımlanıyor. Çoğu eğitimci ve velinin de bunu aşan bir bakışı olduğunu zannetmiyorum. Türkiye’de eğitim hayatına dikey/lineer bir bakış açımız var. İlköğretimi iyi bir lisenin, liseyi de iyi bir üniversitenin giriş kapısı olarak gören bir yaklaşımımız var, dersek abartmış olmayız herhalde. Lise özelinde düşündüğümüzde en az dört yıl süren, gelişimsel olarak baktığımızda insan hayatının en önemli dönemlerinden birine denk gelen bu eğitim kademesini sadece iyi bir üniversiteye girişin anahtarı olarak görmek bu yaş çocukların eğitiminde birçok şeyi ıskalamak anlamına geliyor.

Oysa dört yıllık (hazırlığı olan okullarda 5 yıl) lise eğitimi gençlerin gelişimi için son derece kritik bir dönem ve hangi liseyi seçeceğimize karar verirken birçok boyuttan bakmamız gerekiyor. O halde iyi bir lisenin hangi özelliklere sahip olması gerekiyor?

FELSEFESİ VE EĞİTİMSEL AMAÇLARI OLMALI

Henry Highsmith’in The High School Journal dergisinde, henüz 1939 yılında yazdığı; 2500’e yakın araştırma, tez, komite raporu ve uzman değerlendirmesinden elde edilen bir kriterler setine dayandırılan “What is a Good High School?” (İyi Lise Nedir?) başlıklı makalesinde iyi bir lisede olması gereken özellikler şöyle sıralanıyor:

- Okulun bir felsefesi ve eğitimsel amaçlarının olması ve bu amaçların ölçülebilir olması,

- Okul içindeki ve dışındaki toplumla etkin iletişim içinde olması, öğrencileri ve çevresini tanıması,

- Öğrencilerin, ailelerin ve diğer paydaşlarının ihtiyaçları düşünülerek oluşturulmuş, onların hayata etkin bir şekilde katılımlarını destekleyecek ve entelektüel bireyler olmalarını sağlayacak bir öğretim programının (müfredat) olması,

- Gençlerin hem sosyal-kültürel etkinliklere hem de okuldaki yönetime katılabilecekleri demokratik/katılımcı bir okul iklimi ve buna uygun mekanizmalar olması,

İYİ BİR OKULUN KALBİ KÜTÜPHANESİDİR

- İyi bir okulun kalbi iyi bir kütüphanedir. Profesyonel bir kütüphane görevlisi tarafından yönetilen, zengin okuma materyali ile dolu bir kütüphanesinin olması,

- Etkin çalışan, öğrenci ve veliye etkin destek olan bir psikolojik danışma ve rehberlik servisinin olması,

- Mimarisi, yerleşimi, fiziki ve teknolojik altyapısı, malzemesi ile birlikte çocukların öğrenmesini maksimum düzeyde destekleyecek bir okul binası/kampüsü olması,

- İnsan kaynağı; yani çalışanı, öğretmeni ve yöneticileriyle etkin bir yönetim ve organizasyon yapısının olması.

Bu ölçütlerin bugün de geçerli olmadığını hangimiz söyleyebilir ki?

İYİ BİR LİSE İÇİN OLMAZSA OLMAZLAR

Daha güncel bir yaklaşım içinse Harvard Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nden Sara Lawrence Lightfoot’un, Amerika’nın seçkin liselerini karşılaştırdığı “The Good High School” isimli araştırmasına bakalım. Lightfoot bu araştırmaya dayandırdığı kitabında birçok ölçütten bahsettikten sonra iki şeyin iyi bir lisenin olmazsa olmaz özelliği olduğunu söylüyor:

1- Hiç şaşırtıcı olmayacak şekilde saygı gösterilen ve otonomi sahibi, yaratıcı ve yenilikçi öğretmenler,

2- Empati duyulan, saygı gösterilen öğrenciler.

Lightfoot bunların tüm iyi liselerde gözlediği ortak iki özellik olduğunu vurguluyor. İyi bir ilköğretim okulu veya lise tabii ki çocukların iyi bir üst kademe okula girmesine destek olacak, bunun için gereken sınav başarısını garanti edecek. Ancak iyi bir okul seçmeye çalışırken tek boyutlu bakmak, örneğin o okulun sadece sınav başarısına odaklanmak çocuklarımıza iyi bir eğitim şansı verdiğimiz anlamına gelmez.

KENDİNİZE BUNLARI SORUN

Özetle iyi bir lise için bence kendimize aşağıdaki soruları sormamız lazım:

- Seçtiğimiz lisenin matematik, fen, sosyal bilimler, sanat, spor gibi temel alanları dengeli bir şekilde öğreten bir eğitim programı var mı?

- En az bir dünya dilini (anadilinin yanında) etkin bir şekilde öğretebiliyor mu?

- Çocuğumuza, mezun olduktan sonra yurtdışında bir üniversiteden kabul alabilecek ve zorlanmadan okuyabilecek düzeyde bir eğitim verebilecek mi?

- Uluslararası bağlantıları, uluslararası projeler yürüten bölümleri var mı?

- Okuyan, sorgulayan, eleştirel düşünen, sorumluluk sahibi ve entelektüel bireyler yetiştiriyor mu?

Bunları sormak işin kolay tarafı, bir lisenin bu kriterleri karşılayıp karşılamadığını nerden öğreneceğiz? Seçmeyi düşündüğümüz okullarla görüşerek, bu sorulara tatminkar yanıtlar almaya çalışarak, web sitesi ve diğer tanıtım araçlarını detaylı bir şekilde inceleyerek, okulların bugüne kadar yürüttüğü projeleri, programları araştırarak, mezun ettiği öğrencilerin başarılarını inceleyerek.

Yeter ki sormak ve öğrenmek isteyelim.

Lise çocuklarımız için çok önemli bir eğitim aşaması ve hayatlarının da en en önemli dönemlerinden biri. Onlar için iyi bir lise seçmeye çalışırken bu kriterlere ne kadar baktığımızdan, seçtiğimiz okulların bunları ne kadar karşıladığından emin olmaya çalışalım.