LGS için ebeveynlere öneriler

“Çocuklar sınavlara birbirlerinden farklı şekilde tepki verirler. Bazı öğrenciler için sınava hazırlık ve sınav süreci eğitimin ‘olağan’ parçalarıdır. Bazı öğrenciler için ise oldukça kaygı vericidir. Bu çocuklarda başarısız olma korkusu o kadar yoğun yaşanır ki, sınav anında sahip oldukları bilgileri kullanmakta zorlanırlar. Performansı olumsuz etkileyen kaygıdan kurtulmak için sadece çocuklara değil ailelere de görev düşmektedir” diyen Bahçeşehir Koleji Psikolojik Danışma ve Rehberlik Koordinatörü Sibel Durak,  bu stresli dönemde ebeveynlerin dikkat etmeleri gerekenleri anlattı.

UYGUN MODEL OLUN
Ailenin çocuğa ve sınava ilişkin olumsuz düşünceleri çocuğun kaygı düzeyinde etkili olacaktır. Ailenin çocuğa güvenmemesi, sınavın çok zor olduğu ve çocuğun bu sınavı kazanamayacağı gibi olumsuz düşünceleri kaygıyı arttıracaktır. Anne baba olarak olumsuz düşüncelerinizi olumluya çevirmelisiniz. Çünkü kaygı bulaşıcı bir duygudur. Anne babalar çocuklarının en yakınında olan temel modelleridir. Eğer siz kaygılı olursanız çocuğunuzun da kaygılı olması ihtimali yüksektir.

SINAV SADECE BİLGİ ÖLÇER
Sınavın bilgi yerine kendi kişiliğini değerlendirdiğine inanan çocuklar daha fazla kaygılanır. Ortaya çıkan kaygı, akıl yürütme ve soyut düşünme yönündeki zihinsel faaliyetleri bozar. Bu etkileri nedeniyle sınava yüklenen anlam, performansın düşmesine neden olan en önemli faktörlerden biridir. Kendini sınav sonucuna göre “yetersiz” ve “değersiz” gören bir çocuğun mutsuz olacağı ve öz güveninin düşeceği, buna bağlı olarak da gireceği sınavlara yönelik kaygısının artacağı açıktır. Çocuklara, girdikleri sınavın sonucu ne olursa olsun değerli olduklarını hissettirmek sanıldığı kadar zor olmayacaktır. Ona olan sevginizin belli koşullara bağlı olmadığını, her durum ve koşulda sevip destekleyeceğinizi davranışlarınızla ve sözlerinizle belli etmelisiniz.

ÇABASINI TAKDİR EDİN
Çaba, zekâ ve yetenek gibi değişim sağlanması mümkün olmayan özelliklerden farklıdır. Çünkü çaba artırılabilir ya da azaltılabilir. Sınava hazırlanmak için elinden geleni yapan, buna rağmen sınavdan beklentisinin altında sonuç alan bir çocuk, ailesinden ya da öğretmeninden sıklıkla eleştiri alırsa kendini çaresiz hisseder Bu nedenle öncelikle gösterdiği çaba için takdir edilin ve sonrasında yaşanan soruna odaklanın.

OLUMLULARI DAHA ÇOK GÖRÜN
Çocuğunuzun olumlu davranışlarını takdir etmeli, uygun olan her ortamda başarılarını övmelisiniz. Anne babasının kendine güvendiğini ve onu takdir ettiğini gören çocuğun kendine olan saygısı ve güveni de artacaktır. Sahip olduğu olumlu özelliklerin çevresi tarafından da fark edildiğini gören çocuk kendini daha güçlü hissedecek ve sorunuyla daha rahat başa çıkacaktır.

B PLANINIZI BİRLİKTE OLUŞTURUN
“Bu yıl üniversite/x lise olmazsa” hangi alternatiflerin gündeme geleceği mutlaka önceden belirlenmelidir. Alternatifsizlik, var olan olağan gerginlik ve kaygıyı aşılması güç bir boyuta getirebilir.

GÜVENİNİZİ HATIRLATIN
Anne ve babaların “sana güveniyorum” ifadesini öğrenciler genelde “senden bekliyorum” şeklinde algıladıklarından bu ifadeyi sıkça kullanmak olumlu bir etki yaratmaz. “Kesin kazanırsın” cümlesi, bazen “sen hiçbir şey yapamazsın” demek kadar tehlikeli olabilir. Eğer çocuğunuzun gerçekten çalıştığını gözleyebiliyorsanız “ne kadar emek harcadığını görüyorum, hiçbir emek karşılıksız kalmaz” demek daha etkilidir.

BEKLENTİLERİNİZDE GERÇEKÇİ OLUN
Her insanın yeteneklerinin sınırı ve ölçüsü vardır. Öğrenciyi sınırlarının üstünde zorlamak, ulaşamayacağı hedefler konusunda ısrarcı olmak gerginlik, kaygı, başarısızlık, güvensizlik ve mutsuzluk sonuçlarını doğurur. Gerçekçi beklenti için çocuğunuzu iyi tanımalı neyi başarıp neyi başaramayacağını bilmeli, onu özgün kişiliği içinde değerlendirin.

KIYASLAMA YAPMAYIN
Sık görülen bir davranış da belki motivasyon amaçlı başvurulan, ancak motivasyon yaratmayan, çocuğunun başarısını yakın çevredeki diğer çocukların başarısıyla karşılaştırma eğilimidir. “Komşunun kızı gece ikiye kadar çalışıyormuş, Onların ekonomik durumları iyi değil, ama çocuk zehir gibi, nasıl da çalışıyor, sen neden çalışmıyorsun anlamıyorum” türünde bir konuşma genellikle tartışmayla sonuçlanır. Çocuğunuzu sadece kendisiyle karşılaştırmalısınız. Yani önceki başarısı, önceki davranış biçimleriyle şimdiki durumu karşılaştırmak daha olumlu sonuç verecektir. Üstelik çocuğunuzu başkalarıyla karşılaştırdığınız zaman onların da sizi başka anne babalarla karşılaştırma hakkı doğmuş olur.

ZAMAN ÇALICILAR İÇİN BERABER ÖNLEM ALIN
Son yıllarda sınava hazırlık sürecinde cep telefonu ve özellikle bilgisayarın bilinçli kullanılmamasının sorun haline geldiği görülüyor. Bu konuda aile bireylerinin yazılı bir anlaşma yapıp uyulacak kuralları esprili bir dille maddeler halinde sıralaması ve imzalaması iyi bir yöntem olabilir.

KAZANAMAMASI BİR CEZA DEĞİL
“Eğer kazanamazsan, falan okula gidersin” gibi sözler onun gideceği okulu, yapacağı işi sevmesine olanak bırakmaz. Çocuğun eğitim alabilmesi ve yararlanabilmesi ancak okulunu ve eğitimi sevmesiyle mümkündür. Sürekli ‘Çalış!’ demek yerine, ’Ne yaptın, nasıl gidiyor, bizlerden bir isteğin var mı?’ tarzında bir yaklaşım tercih edilmelidir.

SEVGİYİ ŞARTLI SUNMAYIN
Birçok öğrenci sınavı kazanamama durumunda anne ve babalarının kendilerine yönelik sevgi ve güvenlerini kaybedeceklerini düşünür. Başarılı ya da başarısız her koşulda onların yanında olabileceğimizi onlara hissettirmeliyiz. Sınavlar sadece birer fırsattır. Bu fırsatların bir şekilde telafisi vardır. Aile, öğrenciye sınavın bir ölüm-kalım meselesi olmadığını, yararlanılması gereken bir fırsat olduğunu, bu fırsat kaçırılsa bile hayatta başka fırsatların onu beklediğini, bir kapı kapanırsa başka bir kapının açılacağını anlatmalı.

HUZURLU ORTAM YARATIN
Her ailede zaman zaman olağan sayılabilecek tartışma ve çekişmeler olur. Olağan tartışmalar sağlıklı iletişimin de göstergesidir. Ancak tartışmaların huzuru bozacak düzeye gelmemesine özen gösterin. Sınav döneminde sakin ve huzurlu bir aile ortamına sahip çocuklar, verimli ve başarıyla sonuçlanan bir sınav dönemi geçireceklerdir. Çocuğunuzun başarısını değerlendirirken sizin payınızın da yüksek olduğunu unutmayın.

SINAV GÜNÜ NELER YAPMALI?
- Sınava birkaç gün kala eleştiri içerikli cümlelerden kaçınmalısınız. Sınava hazırlık sürecinde çocuğunuzun gerekli olan çabayı göstermediğini düşünüyorsanız, bu durumla ilgili eleştirilerinizi  artık sınav sonrasına ertelemeniz gerekir. Bu durum sınavdan sonra mutlaka konuşulmalıdır ama sınava birkaç gün kala değil.

- Sizin doğal ve rahat tavrınız çocuğunuza yansıyacaktır. ”Heyecanlanma!”, “Heyecanlanacak bir şey yok!” gibi cümleler çocuğunuzu rahatlatmak yerine tam tersine heyecanlanmasına neden olabilir. Bu nedenle sınav akşamı ve sabahını günlük yaşam koşullarınızı değiştirmeden olabildiğince doğal ve “her zamanki” gibi geçirmeniz daha yararlı olacaktır. Sizin desteğinize ihtiyaç duyduğunu hissettiğinizde “Emeklerinin karşılığını alacağına inanıyorum.” gibi sınava yönelik olumlu cümleler kullanabilirsiniz.

- Sınav öncesi “iyi dilek telefonları” için önlem alın. Sınava bir gün kala yakın çevredeki birçok kişi özellikle aile büyükleri, akrabalar iyi niyetle öğrencilere başarı dilemek amacıyla telefon etme gereksinimi duyar. Ancak iyi niyetle yapılan bu girişim genelde sınava girecek öğrencide ne yazık ki negatif bir etki yaratır. “Başaracaksın, biliyorum, sana güveniyorum, hadi göster kendini, başar ve çık, beyaz önlük sana yakışacak, iyi bir doktor olacaksın” gibi hoş görünen sözler öğrencilerde olağan sınav heyecanını arttırabilir. Bu nedenle, bu tür telefon konuşmalarında anne ve babaların çocuklarını koruma rolünü üstlenmelerinde, çocuklarının bu konuşmalara katılmalarını engellemelerinde yarar var.

- Çocuğunuzun normaldeki uyku düzenini sürdürmesini teşvik edin. Sınavdan önceki gece normalde uyuduğu saatten daha erken yatmasına gerek yoktur. Uyuyamaması durumu da sizi endişelendirmesin. İdeal olan iyi alınmış bir uyku olsa da, uykusuz geçen bir gecenin etkisi ertesi gün öğleden sonra saatlerinde ancak etkisini hissettirmeye başlar. Yani uykusuz sınava girmek düşünüldüğü kadar korkutucu sonuçlara yol açmaz. Sonucu olumsuzlaştıran, bu durumu gereğinden fazla önemsememizdir. Ilık bir duş alması, süt ya da bitki çayı gibi sakinleştirecek bir içecek tüketmesi gibi önerilerde bulunabilirsiniz.

- Öğrencinin sınav günü giyeceği kıyafetlerini bir gün önceden hazırlaması sınav sabahı yaşanacak zaman kaybı ve karmaşayı önler. Ortamın ısısına göre giyip çıkarabileceği şekilde tişört ve yelek gibi katlı şekilde giyinmesi sınav sırasında ortamın ısısından etkilenmemesini sağlar.

- Çocuğunuz dilerse son gün akşamına kadar ders çalışabilir. Son gün de ders çalışmak isteyen çocuğunuzu, yeni bir şeyler öğrenmeye çalışmak yerine “tekrar testleri” çözmeye veya konu tekrarı yapmaya yönlendirebilirsiniz.

- Sınav günlerinde beslenmeye yönelik yapılacak değişiklikler öğrencinin metabolizmasını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle sınav öncesi çocuğunuzu dışarıya yemeğe götürmekten kaçının; bu tarz etkinliklerinizi sınavlardan sonraya erteleyin. Sınavdan önceki gün ya da sınav sabahında normalde tüketmediği gıdaları tüketmesi konusunda ısrarcı olmayın. Dengeli bir kahvaltı hazırlayın. En ideali sabahları kahvaltı yapmaktır ama çocuğunuzun böyle bir alışkanlığı yok ise bunu dayatmak, abartılı bir kahvaltı hazırlamak  sınav kaygısı ile birleşince mide bulantısına hatta kusmaya bile sebep olabilir.

- YKS’ye girecek öğrencilerimiz sınava girecekleri okulu mutlaka önceden görmeliler. Sınava gireceği okulu önceden görmek, sınıfını, sırasını öğrenmek sınav salonuna alındığında bir nebze de olsa rahat olmasını sağlar.

- Sınav günü çocuğunuzu uğurlarken ya da vedalaşırken süreci fazla uzatmaktan kaçının. “Elinden gelenin en iyisini yapacağını biliyorum” gibi cümlelerle ona güvendiğiniz mesajını verin. Motive etmek amacıyla daha fazlasını söylemeye çalıştığınızda sınava yönelik heyecanının artmasına neden olabilirsiniz. Çoğu zaman içten bir şekilde sarılmak çok daha fazla işe yarayabilir.