Leonardo di Ser Piero da Vinci

LEONARDO DI SER PIERO DA VINCI FOTOĞRAFLARI İÇİN TIKLAYIN

 

Leonardo,Âilk bakışta ressam kiÅŸiliÄŸiyle öne çıkmasa da resim sanatının soyluluÄŸunu en açık biçimde ortaya koyar. Ona göre resim, sanatçıyı zanaatçıdan, yaratıcıyı "el sanatları"yla uÄŸraÅŸanlardan ayıran bir zihin iÅŸi sayılır. Bununla birlikte Leonardo, bu alanda da bilgi sahibidiR. Modern sanatçının kiÅŸiliÄŸi Leonardo’yla birlikte ortaya çıkar. Leonardo’nun ressamlığını incelemek için elimizde çoÄŸunlukla gerektiÄŸi gibi korunmamış otuz kadar eser vardır. Sanatçının kimi zaman talihsiz deneyleri de tablolarından bir bölümünün çabucak bozulmasına yol açmıştır (Ãœnlü "Son AkÅŸam YemeÄŸi" tablosu). Leonardo’dan bize ulaÅŸanlar arasında eski kopyalar ve özellikle Floransalı sanatçının kendisini adadığı pratik ve kuramsal çalışmaların tümünü gösteren binlerce çizim de vardır.

 

EVRENSEL BÄ°R FLORANSALI

 

Leonardo di Ser Piero da Vinci, 1452 yılında, Floransa yakınlarında kendi adını taşıyan bir köyde dünyaya geldi. Bir noter ile bir köylü kadının evlilik dışı çocuÄŸu olan Leonardo, babası Ser Piero’nun yanında büyüdü. 1467 veya 1469 yılınaÂdoÄŸru, Floransalı heykelci ve ressam Verrocchio’nun atölyesinde çalışmaya baÅŸladı. KuÅŸkusuz Domenico Ghirlandaio, Botticelli, Perugino ve Filippino Lippi ile de burada karşılaÅŸtı. Öğrenimi yalnızca resim sanatına yönelik olmamasına karşın Leonardo, hümanistlerin tersine, Latince ve Yunanca bilmiyordu. Bu özelliÄŸi çaÄŸdaÅŸlarını ÅŸaşırtmıştı.

 

1472’de Floransa Ressamlar Loncası’na girdi ve 1479’da ustasının atölyesinden ayrılıp 1481 yılının sonunda Milano’ya Ludovico Sforza’nın sarayına gitti. Ludovico Sforza, sanatçıdan, babası Francesco Sforza’yı at üstünde gösteren bir heykel yapmasını istedi. Leonardo, Milano’da beklentilerine yanıt veren bir kültür ortamı bulmuştu, ancak atlı heykelin yapımı çok yavaş yürüdü. "Kayalıklar Madonnası"nın (1483) ilk siparişini de bu sırada alan Leonardo, heykel çalışmalarına koşut olarak mimarlık (Milano ve Pavia katedraleri için taslaklar), şehircilik ve su mühendisliği çalışmalarıyla uğraştı. Kuramsal tercihleri belirginleşen Leonardo, resme dair yazmayı düşündüğü eserin temel kavramlarını tasarladı. Öte yandan Sforza Sarayı’ndaki yaşama renk katan görkemli şenlikleri düzenleme görevi de Leonardo’ya verildi. Yine de Milano’daki Santa Maria delle Grazie’nin yemekhane duvarına "Son Akşam Yemeği"ni resimleyecek zaman buldu (1495-1497). Ne var ki, Italya Savaşları başlamıştı. Fransız ordusu 1499’da Milano’yu işgal ederek Sforza’nın hükümranlığına son verdi. Leonardo 1500 yılında Mantova’ya (Isabella d’Este’nin Portresi), Venedik’e (Bu şehre yaptığı yolculuğun Venedik resmi üzerinde etkileri oldu) ve Floransa’ya gitti. Sanatçı, 1506 yılına kadar kaldığı Floransa’da "Mona Lisa"yı, bugün kayıp olan "Leda" ve "Anghiari Savaşı" (Vecchio Sarayı için) adlı tabloları yaptı. Ressam bunlardan başka askeri mimarlık çalışmalarına da girişti; 1506’dan itibaren, Milano’da, Fransızlar’ın özellikle de büyük bir sanatsever olan Kardinal Charles d’Amboise’ın hizmetine girdi. Leonardo ayrıca Gian Giacomo Trivulzio’yu at üstünde gösteren bir anıt siparişi üzerinde çalıştı. Milano’dan 1513 yılında, dukalık yeniden Italyanlar’ın eline geçince ayrıldı. Roma’ya gitti; bu şehirde Giuliano di Medici’nin koruyuculuğunda çalışan sanatçılardan biri oldu. Leonardo’nun araştırmaları matematiğe ve Pontine Bataklıkları’nın kurutulmasına yöneldi. Bataklıkla ilgili taslağı Papalık’ın onayını aldı. Böylece onun ressam kişiliği araştırmacı, deneyci kişiliğinin önünde silindi. Bu sırada Roma’da sanat sahnesine Michelangelo ve Raffaello egemendi. Leonardo, Giuliano di Medici’nin ölümünden sonra 1516’da, bir başka büyük sanat koruyucusunun, Fransa Kralı I. François’nın teklifini kabul etti. 1517 yılından itibaren Amboise’da, Clos-LucZ Şatosu’nda yaşamaya başladı. Sanatçı, kraliyet şenliklerinin düzenlenmesine katıldı, ancak sağ eline felç indiği için ne yazık ki bir daha resim yapamadı. Leonardo, 2 Mayıs 1519’da, bir söylentiye göre I. François’nın kollarında, yaşama gözlerini kapadı.

 

ZİHİN İŞİ

 

Ressam Leonardo, XV. yy’ın son çeyreÄŸinde, özellikle Floransa ve Venedik’te Italyan resmini sarsan deÄŸiÅŸikliklere neden olan baÅŸlıca kiÅŸilerden biridir. Kuatroçento’nun, akılcı perspektif kullanımına karşın aÅŸağı yukarı iki boyutlu olan çizgisel bakış açısının yerine, daha duyarlı bir yaklaşım getirdi. Bu yeni yaklaşım yalnızca perspektife deÄŸil ışık-gölge dağılımının sfumato yöntemiyle ustaca saÄŸlanmasına da dayanıyordu: Gölgeden ışığa doÄŸru yumuÅŸak bir geçiÅŸ, biçimlerin gizemli bir yarı gölgeden yavaÅŸ yavaÅŸ çıkmasıyla, üçüncü boyut yanılsaması yaratıyordu. Bu yöntem, sanat tarihçisi Bernard Berenson’un "Dokunsal DeÄŸerler" adını verdiÄŸi göz yanıltıcı bir resim sanatını yarattı. XV. yy’ın başından itibaren Flamanlar yaÄŸlıboya sayesinde adı geçen türde oldukça ileri gitmiÅŸlerdir. Leonardo’nun Verrocchio’nun atölyesinden ayrıldıktan hemen sonra yaptığı "Müneccim Kralların Tapınması" adlı tablosu, Botticelli ÅŸemasına uygun olmakla birlikte karmaşık bir mekána hareketlilik getirmektedir. Dokunsal deÄŸerlere bu geçiÅŸ, önce seçkin sanatçı Giovanni Bellini’nin sonra da Bellini’ye çok ÅŸey borçlu olan iki büyük ressamın (Giorgione ve Tiziano’nun) çevresinde gerçekleÅŸen ve Venedik resmini etkileyen köklü deÄŸiÅŸime paralel olarak sürdürüldü. Floransalı sanatçının, sanat tarihçilerinin çekiÅŸmelerinin ötesinde Venedik’te deÄŸiÅŸim geçiren bir resim ortamıyla karşılaÅŸtığı düşünülebilir. Bu ortam, insan figürünün bütün gücünü ve olanaklarını ortaya koyabileceÄŸi yeni bir mekánı, yalnızca rengin büyüsüyle yaratmaktaydı. Ama Venedik üslubundaki yenilikler renk üzerine kuruluydu ve duyulara yönelikti. Oysa Leonardo’nun getirdiÄŸi yenilikler açıkça zihne yönelikti. Leonardo’nun tablolarında renk, Floransa geleneÄŸine sıkı sıkıya baÄŸlı bir taslaÄŸa göre, desene boyun eÄŸiyordu. Leonardo’nun sanatının yankıları, 1500 yıllarında genç kuÅŸağın en yetenekli sanatçılarından birinde de görülebilir. Etkilere açık ve bu etkileri kendi sanatının malzemesi haline getiren söz konusu ressam ise 1504’ten 1508’e kadar Floransa’da yaÅŸayan Raffaello’dur.ÂRaffaello, yalnızca Venedik derslerini deÄŸil, Leonardo’daki kompozisyon biçimlerini ve psikolojik havayı da özümsemiÅŸti. Sözgelimi "Balthasar Castiglione’nin Portresi" (1515’e doÄŸru) adlı tablosu buna bir örnektir. Leonardo’nun eserlerinin çoÄŸu evrensel gerçekliÄŸin çeÅŸitli cephelerine duyduÄŸu merakı yansıtır: Yeryüzü ÅŸekilleri, suların hareketi, çiçekler ve bitkiler, hepsinden önemlisi de anatomi ve fizyonomi yardımıyla üzerinde çalıştığı insan figürü. Fizyonominin görevi, ruhun evi olan bedenin gizemini yansıtmaktır. Nitekim Leonardo şöyle yazar: "Figürlerine kiÅŸilerin zihinlerindeki düşünceleri ortaya koyan bir duruÅŸ ver, yoksa sanatın hiç de övgüye layık olmaz." Dünyanın en ünlü tablosu "Mona Lisa"nın çevresinde oluÅŸan efsanenin kaynağı yalnızca birtakım anekdotlar veya Dadacılar’ın ÅŸakacı yaklaşımları deÄŸildir. Resimde alışılmışın dışında bir ustalıktan kaynaklanan bu efsaneyle ilgili olarak Berenson ÅŸunu yazar: "Velasquez’in, belki bir de en parlak dönemlerinde Rembrandt ve Degas’nın dışında, ’Mona Lisa’daki kadar anlamlı ve inandırıcı dokunsal deÄŸeri baÅŸka yerde bulamayız." Sfumato basit bir göz boyama yöntemi deÄŸildir.

 

LEONARDO DA VİNCİ MUAMMASI İÇİN TIKLAYIN