Kümbet Nedir Ve Özellikleri Nelerdir? Kümbetler Neden Yapılmıştır

Anadolu'da yaygın olan mimari yapılardan birisi kümbet olarak adlandırılan yapılardır. Bu yapılar Tükler ile yaygınlaşmıştır. Tabi Türklerden önce birçok topluluk kümbet yapımını biliyordu ve uyguluyordu. Özellikle Anadolu Selçuklular zamanında iyice yaygınlaşan kümbet yapılar günümüze kadar varlığını korumayı başarmıştır.

Kümbet Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

Kümbet, kendine özgü yapısı olan anıtmezarlardı. Anadolu Selçukluları zamanında yaygın olarak kullanılmıştır. Genellikle din adamları ve büyük devlet adamları için yapılmıştır. Farklı bir yapı olduğu için kendine has özellikleri vardır. Türklerden öncede bilinen bu yapılar yaygın bir şekilde kullanılmaktaydı. Türklerden sonra ise İslamiyet dünyasında kullanılmaya başlanmıştır.

Kümbet Özellikleri

- Genellikle kubbeli olarak bilinirler,

- Anadolu'da, Selçuklular ve beylikler ile yaygınlaşmıştır,

- Mumyalık adı verilen kat bulunurdu,

- Erzurum, Konya ve Kayseri civarında çok rastlanılan bir yapıdır,

- Kümbetler bağımsız olabileceği gibi cami ve medreselere bağlı olarak da inşa edilmiştir,

- Kümbetin tabanı silindirik biçimde olurdu,

- Kümbetin üst kısmı konik biçimini andırırdı.

Tükler, Orta Asya'ya yayılmadan önce İranlılar ve Ermeniler bu bölgelerde çeşitli kümbetler yapmıştır. Yani kümbet yapımı Türklerden öncede görülmüştür. Anadolu Selçukluları ise kümbet yapımına ağırlık vererek daha yaygın bir hale gelmesine yardımcı olmuştur.

İslami devirde türbe ve kümbet olarak tasarlanan anıt mezarlar vardı. Bu anıt mezarlardan türbeye ölü direk olarak gömülürdü ve yapısı genellikle kare şeklindeydi. Üzeri ise kubbe biçimindeydi. Kümbetlerin ise daha farklı bir yapısı vardı. Bölümlerden oluştuğu için türbeye göre daha detaylı bir mimari yapıyı oluşturmuştur. Cenazelil ve mumyalık gibi bölümlerden oluşmuştur. Mumyalık bölümüne kripta ismi denildiği de bilinmektedir.

12. yüzyılda yapılmış olan Selçuklu kümbetlerinden neredeyse hepsi yok olmuştur. Sadece II. Kılıç Arslan Kümbeti varlığını korumayı başarmıştır ve günümüze kadar gelebilmiştir. Yapıldıkları döneme göre oldukça başarılı kümbetler ortaya çıkarıldığı rahatlıkla söylenebilir. Tabi geniş bir zaman geçmesinden dolayı çeşitli nedenlerle bu kümbetler yok olmuştur.

Kümbetler Neden Yapılmıştır?

Kümbetlerin yapılma amacı, din adamları ve büyük devlet adamları için mezar olmasıydı. Müslümanlar ölülerini bu kümbetler içerisine gömerdi. Bu açıdan türbelere benzeyen bir yapısı olduğu söylenebilir.

Özellikle 12. ve 13. yüzyılda çok sayıda kümbet inşa edilmiştir. Bundaki en büyük pay ise Anadolu Selçuklu Devleti'nde bulunmaktadır. Tabi Selçuklu Devleti dışında birçok beyliğin inşa etmiş olduğu kümbetler bilinmektedir. Ancak, kümbetlerin hepsi günümüze kadar gelememiştir. Yaşanan savaşlar ve doğal afetler sonucunda birçok kümbet yıkılmıştır. Buna rağmen günümüze kadar gelebilmiş olan meşhur kümbetler vardır. Bu kümbetler değerli bir kültürel varlık olarak korunmaya çalışılmaktadır.

Günümüzde bilinen en meşhur kümbetler:

- Döner Kümbet, Kayseri

- Üç Kümbetler, Erzurum

- Şahkulubey Kümbeti, Mardin

- Çifte Kümbet, Bitlis

Kümbet yapımı Tükler için önemli bir yere sahip olmuştur. Bu yapılar sayesinde geçmiş dönemlerin mimari yapıları inceleme fırsatı bulmuş olur. Bu yapılarda kullanan malzemeler ve diğer farklı özellikler araştırılarak tarihe önemli bir katkı sağlanıyor. Bu açıdan kümbetlerin varlığını koruması oldukça faydalıdır.

Kümbetlerin yapılış amacı anıt mezar oluşturmak olsa da bu yapılar kullanılan teknik bakımından ilgi çekici olmuştur. Kümbetler sayesinde ileriki nesillere eski dönemlerin kültürel değerleri daha kolay anlatılabilir. Çünkü bu yapılarda eski zamanların birçok unsuruna rastlamak mümkündür.