Kromozom nedir ve nasıl oluşur? Kromozom sayısı, yapısı ve özellikleri hakkında bilgi
Güncelleme Tarihi:
Kromozom canlı yaşayan bir beden içerisinde bulunan bununla beraber bütün hücre çekirdekleri içerisinde yer edinmiş, sıkı bir şekilde çekirdekleri sarmış bir DNA paketi yapısıdır. İnsanlar toplamda 23 kromozom taşımaktadır. Sizler için kromozom hakkında bulunan bütün bilgileri detaylı bir şekilde derledik.
Kromozom kelimesi Latinceden gelme bir kelimedir, histon proteinlerin sıkışmasıyla, yoğun bir şekilde oluşmaktadır canlıların kalıtsal özelliklerini sağlayan özel bir genetik çeşitliliktir.
Kromozom Nedir ve Nasıl Oluşur?
İnsan vücudu içerisinde 23 çift kromozom bulundurmaktadır. Kromozomlar canlı olan bireylerin içerisinde yer alan ve hücre çekirdekleri içerisinde bulunan özel bir DNA paket çeşididir. Bakteri yapılarında DNA bütün hücre boyunca, özgür bir şekilde gezmektedir. Bitki ve hayvan yapılarında ise DNA bölünmeye başladığında kromozom adı verilen yapı çeşidi sıkı bir şekilde sarmaktadır ve paket haline gelmektedir.
Normal dönemlerde ise kromozom yapıları, kromatin ipliği şeklinde durmaktadır ve hafif gevşek bir yapıya sahiptir. Kromatin ipliği formunda olan DNA yapısı, eşlendiği zaman diğer kardeş kromatitler ile bir araya gelerek kromozom şeklini almaktadır. Sonrasında ise DNA yapı parçaları, histon ismi verilen protein yapıları çevresinde bobine sarılı şekilde durarak tel yapısı şeklinde birbirine dolanmaktadır. Bu sayede ise genetik biliminde nükleozom denilen yapı meydana gelmektedir
Nükleozom yapıların kendini sıkıştırarak kıvrak bir forma gelmektedir ve kendi içerisinde ilmekleri oluşturmaktadır. Kromatin ilmekleri birbirinin üzerine gelerek, kromozomun bütün formunu yaratmaktadır. Her kromozon yapısının p kolları adı verilen iki kısa kolu ve q kolları ismi verilen uzun kolu bulunmaktadır bununla beraber bir adette sentromerisi oluşmaktadır. Sentromer yapısı, kromozonun merkezinde yer almaktadır ve kollar bir arada tutmaya yardımcı olur. İnsanlarda toplamda 46 kromozom bulunmaktadır.
Bunlar 23 çift olarak ayrılmaktadır bu kromozomlardan bir çifti kişinin cinsiyetini oluşturan kromozomlardır. Kadın bireylerde XX kromozomu ve erkeklerde ise XY kromozomu bulunmaktadır. Cinsiyet haricinde bulunan 22 çift kromozoma ise otozom ismi verilmektedir. Bu kromozom bütün insanlarda aynı şekilde yer almaktadır. Kromozom yapılarının her birini DNA oluşturmaktadır ve bunlar içerisinde binlerce gen barındırmaktadır. Her kromozomun ucunda telomer adı bulunan DNA kısmı yer almaktadır, telomerler DNA eşlenmesi sırasında kapak formu alarak kromozom üçlerini korumaktadır.
Kromozom Sayısı
Her insanda kabul edilen 46 kromozom bulunmaktadır bunların 24’ü ise insanların yapı taşını oluşturan kromozomlardır. Bazı durumlarda kişilerde kromozom sayıları farklılık göstermektedir fakat genel olarak insanların kromozom sayısı stabil ve aynıdır. Gen bilimcilerin araştırmalarına göre kromozomların hepsini bir araya getirilseydi, halat formunda 1.5 metre boyuna sahip özel bir kordon oluşmaktadır. Kromozomların bozuk olması kişilerde yapısal veya sağlıksal problemler oluşturabilmektedir. Kromozom sayılarının görevleri ise şu şekildedir;
İlk kromozom kişinin alzheimer ve ağır işitme durumunu kontrol etmektedir.
İkinci kromozom belleğin oluşması ile ilgili bilgileri sağlamaktadır.
3.kromozom akciğer kanseri ve benzeri durumları içermektedir.
4.kromozom kişilerin kalıtsal olarak aldığı hastalıkları içermektedir.
5.kromozom akne ve saç dökülmesi durumlarında bakılmaktadır.
6.kromozom diyabet ve epilepsi de kontrol edilmektedir.
7.kromozom kronik akciğer hastalıklarında, akciğer iltihabında ve aşırı kiloda kontrol edilmektedir.
8.kromozom erken yaşlanma durumunda kontrol edilmektedir.
9.kromozom deri kanserini belli etmektedir.
10.kromozomun görevi halen bilinmemektedir.
11.kromozom diyabet durumlarında kontrol edilmektedir.
12.kromozom metabolizma hastalıklarında kontrol edilmektedir.
13. kromozom göğüs kanseri ve retina kanserinde kontrol edilmektedir.
14.kromozom sıklıkla unutkanlık yaşandığında kontrol edilmektedir.
15.kromozom doğumsal olarak gelen beyin engelinde kontrol edilmektedir.
16.kromozom crohn hastalığında bakılmaktadır.
17.kromozom göğüs kanserinde kontrol edilmektedir.
18. kromozom pankreas kanserinde kontrol edilmektedir.
19. ve 20. kromozomların görevleri halen bilinmemektedir.
21. kromozom down sendromu, alzheimer ve lösemi gibi durumlarda kontrol edilmektedir.
22. kromozom kemik iliğinin oluşumunu düzenlemektedir.
23. kromozom Y olan erkeklik cinsiyetini belirlemektedir.
24. kromozon X kromozonu taşıyan kişilerin kız cinsiyetini vermektedir.
Kromozom Yapısı ve Özellikleri
Kromozom kelimesi Yunanca kökenli gelme renk ve vücut anlamını taşıyan bir kelimedir. DNA yapısının histon proteini tarafından sarılmasıyla ve gittikçe yoğunlaşmasıyla oluşan canlılara kalıtımı sağlayan özel bir genetik yapıdır. Kromozomların yapısı mikrometre boyutuna sahiptir ve elektron mikroskobu ile rahat bir şekilde görülmektedir. Hücre yapısı canlıdaki en küçük yaşam yapı birimidir. Her hücre yapısı bitki, hayvan ve benzeri bütün canlılarda sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmektedir. Sadece Prokaryot canlıları dışında bütün canlılarda aynı yapı sistemine sahiptir. Kromozomlar hücre çekirdeği içerisinde yer alan, ipliksi yapıya sahip özel bir yapı birimidir. Kromozomlar DNA zinciri ve histon proteinlerinden meydana gelmektedir, bir zincir yapısıdır. DNA zincirleri kedi içerisinde özgül proteinleri sentezler ve görevli gen isimli yapı birimlerinden oluşmaktadır.