Kritisizm nedir? Eleştiricilik ne demek? Felsefede Kritisizm (Eleştiricilik) akımı özellikleri, kurucusu ve temsilcileri

Immanuel Kant'ın geliştirdiği Kristisizm, hiçbir bilginin tüm yönleriyle incelenip eleştirilmeden doğru kabul edilmeyeceği görüşüne dayanır. Temel ilkelerinden biri de ''görecelik ilkesidir.'' Bu ilkeye göre bir kişi ya da topluluk için doğru / geçerli olan bilgi, diğer taraf için yanlış olabilir. Bu nedenle mutlak gerçek olmadığı gibi mutlak doğru kavramından da söz edilemez.

 Kritisizm Nedir?

 Kritisizm, şüphecilik ile dogmatizmi birleştiren felsefi bir disiplindir. Bu disiplin ampirizm (deneycilik) ile rasyonalizm (akılcılık) akımlarının da bir sentezi kabul edilir. Ampirizm akımına bağlı filozoflar her bilginin deney ve gözlem yoluyla elde edebileceğini savunur. Doğduğunda her insanın zihni ''Tabula Rasa'' yani boş bir levhadır. Bu levhanın dolması için insanın bilgi sahibi olması, yani deneyim kazanması gerekir.

 Rasyonalist filozoflar ise insan zihninde her bilginin doğuştan var olduğunu, bu bilgilerin hatırlanarak öğrenebileceğini savunur. Sokrates, Aristoteles ve Platon bu akımın en ünlü isimleri arasında yer alır. Kritisizm ise her iki akımı sentezler. Elde edilen sonuç şudur: İnsanlar bazı bilgilere doğuştan sahiptir, bazı bilgileri ise sadece deneyim yoluyla öğrenebilir. Doğuştan sahip olunan bilgiler ''içgüdü'', ''sonradan edinilen bilgiler'' ise ''arızi bilgiler'' olarak tanımlanır.

 Eleştiricilik Ne Demek?

 Eleştiricilik hem metafiziği hem de duyular dünyasını kapsayan felsefi öğretidir. Bu öğretiye göre mutlak bilgiye ulaşmanın yolu kavramları derinlemesine analiz etmek ve karşılaştırma yapmaktır. Sezgi, gözlem ve deney yoluyla elde edilemeyen bilgiler ise ''aporetik'' olarak tanımlanır. Aporetik, çözülemez çelişki anlamına gelir.

 Felsefede Kritisizm (Eleştiricilik) Akımı Özellikleri

 Kritisizm felsefesinin temelinde ''bilgi'' ve ''gerçeklik'' kavramları yer alır. Enformasyon akışı içerisindeki bilgiler ya ''pratik akıl'' yani duyular ile ya da ''saf akıl'' yani sezgi ve iç gözlem ile elde edilir. Immanuel Kant, iki metot üzerine de kitap yazmıştır. Pratik Aklın Eleştirisi ve Saf Aklın Eleştirisi adındaki kitaplar kritisizm akımının ilk eserleri arasında yer alır.

 Kritisizm Akımının Kurucusu ve Temsilcileri

 Felsefede kritisizm akımının kurucusu Alman filozof Immanuel Kant'tır. Kant, 22 Nisan 1724 tarihinde Königsberg kentinde doğdu. Felsefe terminolojisine kazandırdığı kavramlardan biri ''nomel'' adıyla bilinir. Algılanan gerçekler fenomen ve nomel olarak ikiye ayrılır. Fenomen, nesneler dünyasında yer alan ve duyularla algılanabilen bilgilere verilen genel isimdir. ''Nomel'' ise iç gözlem ve sezgi ile idrak edilebilecek hakikatlerdir. Bu kavram, Platon'un geliştirdiği ''İdealar Dünyasının'' bir uzantısıdır.

 Kritisizm akımının temelinde de bu iki kavram yer alır. Kritisizm kuramına göre hem duyusal hem de idealar dünyası gerçektir. Bu yönüyle düalist (ikicilik) bir yöntem olarak tanımlanan eleştiricilik, septik ve normatif felsefe dallarını bir araya getirmeyi başarmıştır. Kritisizm, başta Eleştirel Akılcılık olmak üzere birçok akımın ortaya çıkmasında etkili olmuştur

 Immanuel Kant, hayatı boyunca 20'den fazla kitap kaleme aldı. En önemli eserleri: Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı, Yaşamın Anlamı, Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, Eğitim Üzerine, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi

 Kritisizm akımının temsilcileri ve eserleri şu şekilde sıralanabilir:

 Bertrand Rusell

 Aylaklığa Övgü, Evlilik ve Ahlak, Neden Hristiyan Değilim, İktidar, Ikarus ya da Bilimin Geleceği

J.Krishnamurti

 Bilinenden Kurtulmak, Tek Başına Durma Cesareti, Bunları Düşün, Keşifler ve Kavrayışlar, Birey ve Toplum

 Karl R. Popper

 Açık Toplum ve Düşmanları, Özgürlüğün En Büyük Düşmanı, Bu Yüzyılın Dersi