Kozmolojik kanıt nedir? Ne anlama gelir? Felsefede kozmolojik delil ile ilgili örnekler
Güncelleme Tarihi:
Tarih boyunca hem kelam ilminde hem de felsefede Tanrı'nın varlığını kanıtlamak için birçok yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin başında ontolojik ve kozmolojik kanıtlar gelir. Ontolojik kanıtta, varlıklar mümkün ve zorunlu olarak ikiye ayrılır. Kelamcıların ve bazı İslam filozoflarının kullandığı bu yöntemin içerisinde imkan ve hudus delili de yer almaktadır. Felsefede kozmolojik kanıt ile ilgili merak edilenleri örneklerle derledik.
Allah'ın varlığını kanıtlamaya ''ispat-ı vücut'' denir. İspat-ı vücut ile ilgili yazılan başlıca eserler şu şekilde sıralanabilir:
1- Bekir Topaloğlu -İslam Kelamcılarına ve Filozoflarına Göre Allah'ın Varlığı
2- Caner Taslaman - Allah'ın Varlığının 12 Delili
3- Muharrem Çakar - Sebeplilik Problemi ve Allah'ın Varlığı
Kozmolojik Kanıt Nedir?
Evrenin Tanrı tarafından yaratıldığı argümanına dayanan delile, kozmolojik kanıt denir. Kozmolojik kanıt ilk kez Platon ve Aristoteles tarafından kullanılmıştır. Platon'a göre duyular alemi dışında, bir de ideler alemi vardır. Bizim beş duyu ile algıladığımız tüm somut verilerin kaynağı ideler aleminde yer almaktadır.
Plotinus ise ''Bir'den Ancak Bir Çıkar'' ilkesiyle evrenin bir bütün olduğunu ve bu bütünlüğün de Tanrı tarafından tesis edildiğini söylemiştir.
Kozmolojik Kanıt Ne Anlama Gelir?
Kozmolojik kanıta göre mevcut olan her şeyin bir yaratıcısı ve yaratılma nedeni vardır. Latince bir deyiş olan ''Ex nihilo nihil fit'' (hiçten ancak hiç çıkar) deyişi de buna işaret eder.
Kozmolojik kanıtta her şey devasa bir neden - sonuç ilişkisine dayandırılır. Bu nedenlerin bazıları birer vasıtadır. Örneğin bir çocuğun dünyaya gelmesinde annesi ve babası bir vasıtadır. Buna felsefede kısaca ''nedenler zinciri'' denir. Ancak nedenler zinciri sonsuza kadar gitmez. Belli bir noktadan sonra evrenin neden ve nasıl yaratıldığı sonucuna ulaşmak imkansız hale gelir.
Çünkü diğer tüm varlıklar gibi evrenin de kendi kendine oluşması mümkün değildir. Evrenin her şeye kadir olan bir Tanrı tarafından yaratılmış olması gerekir. Bu gerekliliğe de kozmolojik kanıt denir.
İslam filozofları kozmolojik kanıtta Mümkün Varlık ve Zorunlu Varlık kavramlarını kullanır. Muhyiddin İbn-i Arabi ise bunu ''her icadın bir mucidi vardır'' şeklinde özetlemiştir.
Evrendeki kusursuz düzen de kozmolojik kanıt olarak sunulur. Bu düzenin kendi kendine oluşması hem ontolojik hem de kozmolojik açıdan imkansızdır. Dolayısıyla evren her şeye gücü yeten bir varlık tarafından yaratılmıştır.
Felsefede Kozmolojik Delil İle İlgili Örnekler
Sudur teorisi kozmolojik kanıta örnek olarak gösterilebilir. Sudur teorisinde Allah, İlk Akıl ya da İlk Neden olarak adlandırılır. Evren onun varlığından taşmıştır. Onuncu Akıl, Allah'a en uzak akıldır. Buna kısaca faal akıl da denir. Tasavvufta da önemli bir yer tutan sudur teorisinde amaç, varlıkların Allah'a ulaşmasıdır.
İlk Neden, tüm varlıkların hem nedeni hem de yaratıcıdır. İnsanın varlığı, kendisine bağlı olmadığı için o zorunlu değil mümkün varlıktır.