Koşuk nedir? Koşuk özellikleri ve örnekleri

Koşuk, geçmiş yıllarda şölenlerde söylenen şiirlere denilmektedir. Bu şiirler genellikle pastoral, epik özellikler taşır. Koşuklar sevgi, aşk ve kahramanlık temalı şiirlerdir.

 Koşuk Nedir?

Geçmiş dönemlerde av şenlikleri ve törenler oldukça coşkulu geçerdi. Bu törenlerde ise aşk, doğa ve kahramanlık şiirleri okunurdu. Bu törenlerde okunan şiirlere ise koşuk denilmektedir. Koşuk denilen bu şiirler epik, lirik ve pastoral özellikler taşımaktadır. Ayrıca koşuklar belli bir ezgiye göre söylenmektedir.

Bestelenen bu şiirlerin belli bir ezgi oluşturması için de kopuzdan yararlanılmıştır. Törenlerde söylenen koşuklar kopuzdan çıkan sesler ile hafif ezgisel olarak öne çıkmıştır. Türk dünyasında Kaşgarlı Mahmut tarafından birbirinden ünlü koşuklar geçmişten bugüne gelmiştir. Kaşgarlı Mahmut'un ünlü eseri Divan-ı Lügati't Türk'te koşuklara da yer verilmiştir. Uygurlar döneminden beri var olduğu bilinen koşuklar kahramanlık, doğa ve aşk şiirleri olarak öne çıkıyor.

 Koşuk Özellikleri Nelerdir?

 Türk edebiyatında önemli bir yeri olan koşukların belli başlı özellikleri bulunmaktadır. Koşuklarda aşk, doğa, güzellik ve kahramanlık temaları işlenmiştir. Ayrıca koşuklar sığır törenlerinde ve şölenlerde kopuz eşliğinde dile getirilirdi. Özellikle törenlerde yer alan bu şiirleri şaman, kam, baksı ve ozan denilen çeşitli din adamları okurlardı.

 Koşuklar genellikle sade ve milli olarak bilinir. Koşuklarda başka kültürlerin etkisi de görülmez. Koşuklar milli vezin hece ölçüsü ile söylenmiştir. Koşuklarda 7, 8 ve 1'li hece ölçüsü kalıpları kullanılır. Koşuklarda nazım birimi olarak da dörtlükler tercih edilmiştir. Koşuklarda aaab, cccb, dddb, abab ve abcb şeklinde kafiye şeması kullanılmaktadır. Koşuklar lirik bir söyleyiş tarzına sahiptir. Koşukların söyleyeni belli olmadığı için anonimdir. Koşuklarda çoğunlukla yarım kafiye kullanılmıştır.

 Koşuk Örnekleri Nelerdir?

 Koşuklar için birbirinden çok örnek verilebilir. Bu koşuk örnekleri ise şu şekilde sıralanabilir;

 Kar buz kamuğ erüşdi

 Tuğlar suvi akışdı

 Kökşin bulut örişdi

 Kayguk bolup egrişür

 Yagmur yagıp saçıldı

 Türlük çeçek suçuldu

 Yinçü kabı açıldı

 Çından yıpar yugruşur

 Kaydı bulut yağmurun

 Kerip tutar ak torun

 Kırka koytı ol karın

 Akın akar engreşür

 Öpkem kelip ogradım

 Arslanlayu kökredim

 Alplar başın togradım

 Emdi meni kim tutar

 Kanı akıp yoşuldu

 Kabı kamug deşildi

 Ölüg birle koşuldu

 Togmuş küni uş batar

 Kaklar kamug kölerdi

 Taglar başı ilerdi

 Ajun tını yılırdı

 Tütü çeçek çerkeşür

 Koşuk İle İlgili Merak Edilenler

 Türk geleneğinde koşuk önemli bir yere sahiptir. Koşuklarda genellikle aşk, doğa ve kahramanlık konuları işlenmiştir. Çalgı eşliğinde söylenen koşuklarda kopuz da çalınır. Kopuzdan çıkan sesler koşukların ritmik bir ezgiye sahip olmasını sağlar. Lirik, epik ve pastoral özellikler taşıyan koşuklar eski dönemlerde sığır törenlerinde söylenirdi. Ayrıca kutsal av törenleri de düzenlenirdi. Bu avlarda ise hayvanlar yaralanmadan canlı canlı avlanırdı. Bu ava katılanların eğlenmesi için törenlerde de koşuk söylenirdi.

 Şölen adıyla anılan bu törenlerde erkekler bir araya gelir ve doyasıya eğlenirdi. Bu törenlerde de koşuklar söylenirdi. Söyleyiş biçimi ve şekil özellikleri açısından koşuk koşma ve gazele de çok benzer. Koşuklar geçmişten bugüne kadar ulaşmıştır. Koşuklarda dile getirilen anlatımlar o dönemde yaşayan insanların yaşam şekline ve yaşayışlarına da ışık tutmaktadır. Koşukların hem yaşamda hem de edebi alanda çok önemli bir yeri olduğunu söylemek mümkün. Koşuk özellikleri ve yapısı ile ön plana çıkmaktadır.