Kaside Nedir? Türkçe Ve Edebiyatta Kullanılan Kasite Türleri Ve Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Kasd kökünden türetilmiş olan kaside, dilimize Arapçadan geçmiştir. Günümüzde daha çok ''kast'' şeklinde kullanılan kelimenin ilk anlamı niyet ve gayedir. Belli bir amaç doğrultusunda yazıldığı için bu tür şiirlere bu ad verilmiştir. Divan şiirinde gazelden sonra en çok yazılan şiir türü kaside olmuştur. Türkçe ve Edebiyatta kullanılan kaside türleri nelerdir? Sizin için örnekleri ile birlikte derledik.
Osmanlı dönemi şairlerinin şiirlerini topladığı eserlere Divan adı verilir. Genelde divanlar padişaha yazılan kasideler ile başlar. Ortalama olarak bir divanda bulunan kaside sayısı ise 10 - 25 arasında değişir. Kasideleri ile ünlü olan şairlerden bazıları şunlardır: Nabi, Fehim-i Kadim, Niyazi Mısri ve Necati Bey.
Kaside Nedir?
Kaside, aruz vezniyle yazılan bir şiir türüdür. Sadece Divan şairleri tarafından yazılan bu şiirler genellikle padişahlara yazılırdı. Padişahların kişilik özellikleri, savaşlarda gösterdiği cesaret ve meziyetleri anlatılırdı. Dönemin padişahı, o dönem revaçta olan şairleri huzuruna çağırır ve kendisine yazılan kasideleri şairinden dinlerdi.
Yazdığı şiirler padişah tarafından beğenilen şairlere ödül olarak para ve altın verilirdi. Osmanlı döneminde şairlere ödenen ücretlere caize adı verilir. Caizenin miktarı tamamen padişaha bağlıdır. En fazla caize veren padişahlar ise Kanuni Sultan Süleyman ve Fatih Sultan Mehmet'tir.
Kasideler yalnızca dönemin sultanlarını ve ileri gelenlerini övmek için yazılmaz. Allah'ın üstün sıfatlarını yüceltmek için yazılan türleri de mevcuttur. Bu türde kaleme alınan eserler içerik bakımından gazel ve ilahiye benzer.
Bunun dışında şairler divanlarında, şehirleri ve tarihi yapıları övdüğü kasidelere de yer vermiştir. Bu şehirlerin başında Dersaadet ve Asitan ismiyle de bilinen İstanbul geliyor. Mutluluğun Kapısı ismiyle övülen İstanbul'un güzelliklerine birçok şair methiyeler yazmış, bu şehrin dünyadaki tüm şehirlerden kat be kat güzel olduğunu dile getirmişlerdir.
Osmanlı döneminde kaside, 15. ve 16. yüzyılda altın çağını yaşamıştır. Şeyh Galip, Mezaki, Usuli ve Enderunlu Vasıf, bu türde eserler veren diğer şairlere örnek olarak gösterilebilir.
Türkçe ve Edebiyatta Kullanılan Kaside Türleri ve Örnekleri
Türkçe ve edebiyatta kullanılan kasideler içeriklerine göre birçok türe ayrılır.
1- Tevhid:
Tevhid, İslam dininin en önemli kavramlarından biridir. Vahdet kelimesinden türetilmiş olan bu sözcük, birlik ve teklik anlamına gelir. Tevhid türündeki kasidelerde Allah'ın birliği, tekliği, subuti ve zati sıfatlarıyla birlikte övülür.
Tasavvuf edebiyatın ana konusu Allah aşkı ve dindir. Tevhid türündeki kasidelerde Allah aşkı, çeşitli mecazlarla anlatılır. Şair, kendisini sevgilisinden ayrı kalmış, umutsuz bir aşık olarak tasvir ederken, Allah da özlenen ve kavuşulmak istenen bir yar olarak tanımlanır.
2- Methiye:
Kaside türündeki eserlerin yaklaşık %80'i methiyelerden oluşur. Nazım birimi beyit olan bu şiirler padişahlara, vezirlere ve devletin ileri gelen memurlarına yazılırdı. Dönemin şiir anlayışına göre mübalağa ve intak sanatının sıklıkla kullanıldığı methiyeler en az 15 beyitten oluşurdu.
Girizgah adı verilen başlangıç kısmında padişahın adı zikredilirdi. Bu sayede şair methiyeyi hangi maksatla ve kimin için yazdığını, şiirin henüz başında belirtmiş olurdu.
3- Münacat:
Arapça, fısıldamak anlamına gelen necv kökünden türetilmiş olan münacat da tevhid gibi Allah için yazılır. Bu şiirlerde daha çok dünya dertleri, acı, özlem ve ayrılık temaları işlenir.
Münacat türünde kasideler günümüzde de yazılmaktadır. Günümüz şairleri arasında İsmet Özel ve Sezai Karakoç, münacat yazan şairlere örnek gösterilebilir.
4- Hiciv:
Hiciv, diğer kaside türlerinden farklı olarak birini övmek için değil yermek için yazılır. Bu şiir türünün en başarılı örneklerini 17. yüzyıl şairlerinden Nef'i vermiştir.
Diğer kaside türleri ise şunlardır: Mersiye, Culussiye ve naat