Karstik şekiller nedir? Nasıl oluşur? Karstik şekiller Türkiye'de en çok nerede görülür?

Karstik şekiller, kaya tuzu, jips ya da kalker gibi kayaçların çözünmesi ile oluşan şekillerdir. Bu kayaçların bulunduğu yerlere de karstik yöre denir.

Karstik Şekiller Nedir?

Jips, kalker, tebeşir ya da kaya tuzu gibi suda kolay bir şekilde çözünen kayaçların çözünmesi ile karstik şekiller oluşur. Karstik şekillerin yaygın olduğu yerlere ise karstik yöre adı verilir. Bir kısmı yeryüzünde iken bazı karstik şekiller de yer altında oluşmaktadır.

Bu şekiller biriktirme şekilleri ve aşındırma şekilleri olarak da iki şekilde oluşur. Aşındırma şekillerinin başında ise uvala, lapya, dolin, obruk, polye ve kör vadi olarak karşımıza çıkar. Lapyalar en küçük karstik şekillerdir. Dolinler ise çözünme sonucu oluşmuştur ve tava biçimindedir. Polyeler en büyük karstik şekillerken obruklar da yer altı mağaralarının çökmesi ile meydana gelir.

Nasıl Oluşur?

Karstik şekillerin bir kısmı yer altında bir kısmı ise yeryüzünde meydana gelir. Suda çözünen kayaçların çözünmesi ile oluşan şekillere karstik şekiller denir. En çok karşılaşılan karstik şekiller ise dolin, lapya, obruk, polye, kör vadi ve uvala'dır. Lapyalar en küçük karstik şekillerdendir. Yağmur ve kar sularının etkisi ile kayaçların çözünmesi sonucu oluşur ve yerin altındadır. Derinlikleri ise birkaç cm ile birkaç metre arasında değişir.

Dolinler ise tava biçimindeki çanaklardır ve derinlikleri de 2 ve 50, çaplarıysa 20 ile 300 arasında değişiklik gösterir. Dolinlere göre daha geniş olan fakat polyelere göre de daha dar olan çanaklara ise uvala adı verilir. En büyük karstik şekiller ise polyelerdir. Çözüme ya da tektonik çanakta çözünmelerin devam etmesi sonucu oluşur. Polyelere gölova ya da karstik ova adı verilir.

Polyelerin bazıları göl şeklindedir, bazıları ise belirli zamanlarda göl şeklini alırlar. Kuru olan polyeler ise karstik yörelerin başlıca tarım alanları arasındadır. Obruklar, yer altı mağaralarının tavanları çöktüğünde oluşur ve doğal kuyu olarak kabul edilir. Bu kuyuların derinlikleri 300 metreye kadar olabilir. Kör vadiler ağzı kapalı olan vadilerdir. Bunlar yeryüzünde süreklilik göstermez ve bu sebeple çıkmaz vadi olarak adlandırılır

Karstik Şekiller Türkiye'de En Çok Nerede Görülür?

Türkiye'de en çok Akdeniz Bölgesi olmak üzere Erzincan, Çankırı ve Sivas bölgelerinde karstik şekiller ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca ülkemizde Güney Marmara, Batı Karadeniz ve Ege Bölgesinde de karstik araziler ile karşılaşmak mümkündür. Karstik şekillere daha çok Toroslarda rastlanır. Kalker üzerinde oluşan şekillerine genelde Akdeniz Bölgesinde, alçıtaşı üzerinde oluşan şekillere de Erzincan, Sivas ve Çankırı çevresinde rastlanır.