Kariyer planında üç adım
Güncelleme Tarihi:
Meslek seçimi, hayattaki en önemli kararlardan biri. Bu seçimin yapıldığı lise döneminin de yaşamdaki en kritik aşamalardan biri olduğunu söyleyebiliriz. Ancak, lise yıllarında üniversite sınavına hazırlanan ve yoğun bir çalışma temposu içine giren gençler, meslek seçimi kararının nasıl verileceği ve bu sürece yönelik bir planın nasıl yapılacağı gibi konularda bilgi sahibi olmadıklarında, bu önemli kararı verirken sorun yaşıyorlar.
Liselilerin kariyer planlama konusunda sorumluluk almaları ve kariyer planlamanın
1 - Kendini tanıma;
2 - Meslekler konusunda doğru, kapsamlı bilgiye sahip olma ve karar verme,
3 - Kariyer planı yapma becerilerini geliştirme
olarak adlandırılan üç aşamasını takip etmeleri onlara yardımcı olabilir.
BU SORULARA CEVAP ARAYIN
Kendini tanıma: Gençlerin kendilerine uygun bir meslek seçmelerinin birinci adımı olarak tanımlanabilir. Bu gerçekleşmediği zaman öğrencilerin yanlış karar verme olasılıkları artıyor. Kendini tanıma, “Neler beni mutlu eder? Neler yapmaya ilgi duyarım ya da nelerden hoşlanırım? Benim için yaşamda hangi değerler ya da neler (örn. para, meşhur olma, insanlara yardım etme, özgürlük, seyahat etme vb.) öncelikli ve önemli? Yeteneklerim, becerilerim, güçlü ve zayıf yönlerim neler? Kişilik özeliklerim neler?” gibi sorulara cevap verebilmeyi içeriyor.
Gençler yeteneklerini, becerilerini ve güçlü yönlerini anlamak için, ayrıca hangi derslerde başarılı olduklarını, hangi okul dışı etkinliklere katılmayı sevdiklerini inceleyebilirler. Onları yakından tanıyan arkadaşlarından, aile üyelerinden, öğretmenlerinden kişilik özelikleri, güçlü ya da zayıf yönleri, ilgileri, yetenekleri ile ilgili geri bildirim alabilirler.
DOĞRU KAYNAKLARA BAŞVURMAK GEREKİYOR
Eğitim ve meslekler hakkında bilgi edinme: Kariyer planı yaparken farklı meslekler için gerekli olan eğitim; bu mesleği yapan insanların sahip olması gereken beceriler, kişilik özelikleri; bu mesleklerin statüsü, iş olanakları, çalışanların aldıkları ücretler, gerektirdiği çalışma koşulları hakkında çok çeşitli kaynaklardan bilgi edinmek gerekiyor. Birçok genç, yetersiz bilgiden kaynaklanan ön yargıları nedeniyle seçebileceği birçok mesleği göz ardı ediyor. Gençlerin bu konuda bilgi alabileceği güvenilir kaynaklara ulaşmaları, internetten elde edinilen bilgilerin güvenilir kurumlardan (üniversitelerin ve okulların web sayfaları, okulların psikolojik danışma ve rehberlik servislerinin web sayfaları, İŞ-KUR, TÜBİTAK vb.) olmasına dikkat etmeleri lazım.
Öğrencilerin basın yayın organlarında çıkan haberleri, iş ilanlarını takip etmesi ve bunlardan özelikle ilgilerini çekenleri bir dosya yaparak biriktirmeleri faydalı olabilir. İlgi duydukları mesleği yapan ve tanınmış insanlarla gazetelerde çıkan söyleşileri ve onların biyografilerini okumak, okulların düzenlediği meslek tanıtım günlerine, üniversite tanıtım gezilerine katılmak; üniversitelerin tanıtım videolarını incelemek, ilgi duyulan meslek alanındaki kişilerin yaptığı konuşmaları (örneğin TED konuşmaları) dinlemek meslekler hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olabilir.
Liseliler ilgi duydukları mesleklerde çalışanlarla e-posta, Skype ile ya da yüz yüze ‘mesleki bilgi edinme görüşmesi’ yapabilir. Verimli bir görüşme için, bazı sorular hazırlamaları (örneğin, bu mesleği seçeceklerin hangi kişilik özeliklerine, yeteneklere becerilere sahip olması önemli? Sizin bu mesleği seçme nedenleriniz neler? İşte bir gününüzün nasıl geçtiğini anlatır mısınız? Bu meslekte başarılı olmak için neler yapmak gerekir? Mesleğinizin en çok hoşunuza giden ve en sevmediğiniz yönleri neler? Bu mesleği seçecek gençlere neler önerirsiniz? vb.) iyi olur. Lise öğrencilerinin ilgi duyduğu meslekler hakkında bilgi edinmelerinin bir diğer yolu da, o meslekte çalışan kişiyle bir iş gününü geçirmeleri, onun yaptığı işleri izlemeleri ve gözlemeleri olabilir. Yaz dönemlerinde iş yerlerinde gönüllü staj yapmak ve böylece mesleki deneyim edinmek, üniversitelerin liseliler için açtığı yaz okullarına devam etmek, farklı konularda kurslara gitmek, farklı mesleklerdeki tanınmış kişilerin eğer varsa bloglarını, Twitter hesaplarını takip etmek gibi etkinliklerde gençlerin çeşitli mesleklere ilişkin bilgi edinmelerine yardımcı olabilir.
YETİŞKİNLERE KARAR VERME STRATEJİLERİ SORULABİLİR
Kariyer planı yapma: Bu aşama gelecekteki eğitim ve kariyere yönelik bazı kararlar almayı, bir plan geliştirmeyi ve uygulamaya koymayı içeriyor. Kariyer planı yapmada karar verme becerileri önem taşıyor. Gençlerin kendi karar verme becerilerinin farkına varmalarında, yaşamdaki diğer konularda aldıkları başarılı kararları ve bunları verirken kullandıkları becerileri fark etmeleri yardımcı olabilir. Arkadaşlarının, anne-babalarının, öğretmenlerinin ve diğer yetişkinlerin karar verme aşamasında nasıl davrandıklarını gözlemleyebilir ya da onlara karar vermede kullandıkları stratejileri sorabilirler.
‘Eğitim ve Kariyer Planlama’ dosyası hazırlayabilir ve dosyaya karnelerini, takdir-teşekkür belgelerini, varsa ödüllerini, ilgilendikleri boş zaman etkinliklerine ilişkin bilgileri koyabilirler. Bu dosya onlara ilgileri, becerileri, yetenekleri hakkındaki bilgi verir. Bu dosyaya ayrıca ilgi duydukları mesleklere yönelik bilgileri (örn. bu mesleklerde çalışan kişilerle yaptıkları görüşmelerden edindikleri bilgiler, bu işi yapan ve örnek aldıkları kişiler hakkında basında çıkan haberler, meslek mensupları ile yapılan söyleşileri) koyabilirler. Kendilerine Linkedin profili oluşturabilir, ilgi duydukları mesleklerdeki kişilerin Linkedin profillerini inceleyebilirler. Gençlerin sosyal medya hesaplarındaki oluşturdukları imaj, sanal dünyada bıraktıkları izler ve bunların gelecek kariyerlerine etkileri konusunda da bilinçli olmaları da önemli.
ZENGİNLEŞMİŞ KARİYER YOLCULUĞU
Kendilerini tanıyan ve ilgi duyduğu meslekler hakkında bilgi edinenler, hedef meslekler listesi yapabilir. Bu listenin yanına, bu mesleklerle ilgili bölümleri, hangi üniversitelerde olduğunu, taban ve tavan puanlarını yazabilirler. Bu bölümlerin web sitelerini ve lisans programlarındaki dersleri inceleyebilirler. Öğretim üyelerinin kimler olduğunu, hangi konularda çalıştığını ve araştırmalar yaptığını öğrenebilirler. Bu mesleğe ulaşmak için bir plan yapabilir ve kendilerine hedef koyabilirler. Bu hedefe giden plan için bir takvim yapabilir ve her bir aşamada neler yapmaları gerektiğini listeleyebilirler. Hangi derslerdeki başarı durumlarını iyileştirmenin gelecekte seçmeyi düşündükleri mesleğe ulaşmada kendilerine yardımcı olacağı ve başarıyı yükseltmek için atmaları gereken adımların neler olduğu hakkında düşünebilir, ufak adımlarla da olsa harekete geçebilirler. İyi planlanmış, bilgi ve farkındalıkla zenginleşmiş keyifli bir kariyer yolculuğu, gençlerin gelecekteki hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olacaktır.