Kadı Nedir Ve Görevleri Nelerdir? Osmanlı'da Kadılık Sistemi Ve Dereceleri
Güncelleme Tarihi:
Kadı, tarihte ve geçmiş zamanlarda İslam ülkelerindeki insanların arasında ortaya çıkan hukuki anlaşmazlıkları bir sonuca kavuşturmak, hukuka aykırı olan davranışların cezalandırılmasını ve bu cezaların bir hükme bağlanmasını sağlamak, verdikleri cezaları infaz etmek ile görevi olan devlet tarafından bu göreve atanan kişiler olarak bilinir. Kadılara mali, idari, dini, eğitim ve öğretim gibi işlevlerin verildiği de bilinir. İşte, merak edilen tüm detaylar.
Kadı, karar veren, hükümlere sahip olan ve karar yetkisi bulunan kişilere denen kişidir. İslam hukukunda bu işleme kaza adı verilirdi.
Kadı Nedir, Ne Anlama Gelir?
Kadı İslam Ortaçağında ortaya çıkmıştır. Adli ve idari görevlere sahip olan kişilere denir. Kadılar ilk zamanlar halife, sonrasında valiler tarafından tayin edilmiştir. Bir hukuk insanı, şeri hakim olarak, mutlak yetkiye sahip olan, daima bağımsız olan bir vekil konumunda görev yapan kişidir. Adaleti tek başına uygulayan bir kişidir. Kadı olmak için önce medrese bitirmeli ve sonrasında icazet alınmalıdır. Ne kadar okunduğu önemli değildir. Medreseye ait olan sınavları vermek gereklidir.
Kadı Görevleri Nelerdir?
Kadının hem Osmanlı Dönemi'nde hem de daha öncesinde pek çok görevi vardı. Bu görevler şu şekilde sıralanabilir:
1- Kadı yargılama işlemi esnasında şer'i meseleyi müftüye sorabilir ancak örfi işleri mevzuat ne ise ona göre karar verir. Görevi yalnızca yargı değildir.
2- Esnafı kontrol etmek, lonca düzeni, loncayı yönetmek, tekke ve zaviyenin denetimini yapmak, imar yönetimi, vakıfların denetimi gibi pek çok görevi bulunur.
3- Vakayı Hayriye ile birlikte görevlerinde değişiklik meydana gelen Kadı, belediye reisliği, kalenin teftişi, mali görevler gibi görevlerden men edilmiştir. Belli bir süre geçtikten sonra kadının görevi sadece özel hukuk ve medeni hukuk çerçevesine uygun bir hal almıştır.
4- Kadının en önemli özellikleri arasında arz yetkisi yer alır. Bu hak, doğrudan bir yazışma yetkisi ile birlikte verilir. Bu yetkiyi bazı zamanlarda cemaatin isteğine göre de yerine getirir.
5- Kadılar kendi evlerini mahkeme amacı ile kullanılır. İslam hukukunda ise yargılamayı kadı, halka açık bir şekilde yapmıştır. Kadı karar verime esnasında iki müşavir yanında olması gerekir.
6- Kadı yargılama yaptıktan sonra kararlarını sultani örf ehlinden bağımsız bir şekilde gerçekleştirir. İnfaz ise kadı olmadan yapılamaz.
7- Kadıların bu özellikleri yanı sıra kendi yargıları bölgeleri içinde görev yapmanın haricinde aynı zamanda başka yargı yerinin de görev yerlerine karışmamak ile mükellef olan kişidir. Ancak sultanın herhangi bir özel fermanı olduğu zaman, başka kadınların işlerine bakabilme ihtimali vardır. Kendi isteğine göre yerini değiştiremez.
Osmanlı'da Kadılık sistemi ve Dereceleri Nasıldır?
Osmanlı'da İlmiye sınıfı içerisinde müderrislik, kaza, ifta olarak iş gruplarına ayrılan bir alandır. Osmanlı'da kadı demek en önemli yargıç ve en önemli mülki amir demektir. Bir idareci olmanın yanı sıra beraber idare etmiş olduğu halkın sözcüsü konumunda yer alır. Bunun yan sıra yönetmiş olduğu halkını idarenin karşısında savunmaya hakkı olan yetkili kişi olarak bilinir. Özellikler açısından kadılık görevi sadece erkeklere verilirdi. Osmanlı'da kadıların nakil, tayin ve azil gibi işleminde Rumeli ve Anadolu kazaskerlik dairesi yetkili olurdu. Burada bulunan defterlerde herhangi bir kaydı olmayanın berati kabul edilmezdi.
Osmanlı'da merkez hükümet organı mahalli yargılama, haksızlık ile bilgili herhangi bir şikayet gözden geçirilir. Tüm bunların yanı sıra pek çok davaya bakan kadı, nikah, izdivaç, yetimi muhafaza etmek, miras bölüştürmeyi sağlamak, Üretim ve pazar yeri kontrolü, şehri düzenlemek, cami ve okul gibi merkezleri denetlemek diğer görevleri arasında yer alır.