İşteş fiil nedir? İşteş fiil örnekleri ile konu anlatımı

Dil bilgisi konusu içerisinde bulunan ve çoğu zaman karıştırılan konular arasında işteş fiil gelmektedir. Özellikle yüklem üzerinden yöneltilen soru ile beraber cümle içerisinde işteş fiil olup olmadığı anlaşılır. Birçok farklı sınavda öğrencilerin karşılaştığı ve sık sorulan sorular içerisinde yer aldığını söylemek mümkün.

 İşteş Fiil Nedir?

 Bir cümle içerisinde herhangi bir işi birden fazla kişi yapıyorsa o cümle işteş fiil olarak ön plana çıkar. Diğer bir ifadeyle yüklemde gösterilen işin birden fazla kişiyle yapılması eşleşme şeklinde ifade edilmektedir. Özellikle yüklem üzerinden gelen bazı ekler ile beraber cümle içerisinde işteş fiil anlaşılır. Yani bu cümlenin işteş fiil olup olmadığına dair bu şekilde bilgi öne çıkar. Böylece yüklemde yer alan herhangi bir işin, ‘birlikte’ ya da ‘karşılıklı’ olarak yapıldığı anlaşılır. Bu da cümle yapısının işteş fiil olduğunu göstermektedir. Özellikle birçok farklı sınavda öğrencilerin karşılaştığı önemli dilbilgisi kuralları içerisinde geldiğini ifade etmek mümkündür.

 İşteş Fiil Ekleri

 Bir cümlenin işteş fiil olup olmadığını anlayabilmek adına, öncelik olarak yükleme bakılır. Hatta bunun doğrudan yüklem ile ilgili olduğunu ifade etmek mümkün. Çünkü yüklemin almış olduğu bazı ekler üzerinden cümlenin işteş fiile olduğu anlaşılır. Bu ek genel olarak, ‘ş’ harfi üzerinden ön plana çıkar. Böylece cümle içerisinde yer alan yüklem, ‘ış, iş, uş, üş’ gibi ekler alır. Yüklemin almış olduğu bu eklemeler ile beraber, cümle netice olarak işteş fiil şeklinde öne çıkmaktadır. Yüklemde belirtilen işin karşılıklı olarak ya da birlikte yapıldığını gösteren ekler olduğunu söylemek gerekir. Herhangi bir cümlenin işteş fiil olabilmesi için, mutlaka bu ekler yüklem üzerinde yer almalıdır.

 İşteş Fiil Örnekleri ile Konu Anlatımı

 İşteş fiile anlayabilmek için belli başlı bazı örnekler üzerinden ele almak mümkün. Yüklem üzerinden gelen ekler ile beraber, cümlede yapılan işin ya da eylemin, karşılıklı veya birlikte gerçekleştiği öne çıkar.

 Bu duruma gülüştük. (Beraber)

 Yukarıda verilen örnek üzerinde yüklem almış olduğu ek ile beraber eylemin birlikte yapıldığını göstermektedir. Böylece bu durum işteş fiil olarak ön plana çıkar. Yani yüklemin burada, ‘üş’ fiili aldığı görülmektedir. Tabii bu konuda daha birçok farklı örnek el almak mümkündür.

 Arkadaşımın sözleri üzerine bütün sınıf gülüştü. (Birlikte)

 Uzun bir süre bakıştık. (Karşılıklı)

 Uzun bir zaman sonra akrabalarımızla görüştük. (Birlikte)

 Onunla Balıkesir'de tanıştık. (Karşılıklı)

 Yukarıda verilen örneklere bakıldığı vakit, yüklem üzerinden eylemin birlikte ya da karşılıklı gerçekleştiği anlaşılır. İşte böyle durumlarda cümlenin işteş fiile olduğu ön plana çıkmaktadır. Bu durum genel olarak yüklemini almış oldu, ‘ş’ eklemesi üzerinden gerçekleşmektedir.

 İşteş Fiil Üzerinden Dikkat Edilmesi Gerekenler

 Cümle içerisinde yükleme bakıldığı vakit işteş fiil üzerinden dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ön plana çıkmaktadır. Örneğin bazı yüklemler kalıp olarak, ‘ş’ harfi üzerinden eklemeye sahiptir. Bu durum olduğu zaman cümlenin işteş fiili olup olmadığı konusunda kafa karıştırır. Ancak yine de bu cümlelerin işteş fiil olduğu öne çıkar.

 ‘Uzun bir zaman sonra yeniden barıştılar.’

 Yukarıda verilen örnek yine aynı şekilde bir işteş fiil şekilde ifade edilebilir. Tabi bununla beraber dönüşlü fiillere de çok dikkat etmek gerekmektedir.

 ‘Olaylar beklenmedik bir anda gelişti.’

 Yukarıda öne çıkan cümle dönüşlü fiil olarak öne çıkmaktadır.