İlkokul öğrencilerine fen dersleri nasıl sevdirilir?

Muhtemelen, büyüdükçe, etraflarındaki dünyayı ilk başta düşündükleri kadar heyecan verici ve önemli görmeyi bırakıyorlar. Okula gidiyorlar ve küçükken eğlenerek yaptıkları bilimsel etkinlikler de dahil olmak üzere okulla ilgili her şeye mesafeli oluyorlar. Okuldaki her şey karmaşık, sıkıcı ve hayatlarından tamamen kopuk görünüyor. Hatırlıyorsanız, muhtemelen siz de o yaşlardayken okuldaki çoğu fen konusunun ve projesinin gereksiz ve sıkıcı olduğunu düşündünüz. Bir ebeveyn olarak, eğitimci olarak, bir çocuğun okula başladıktan sonra bilime ve fene olan ilgisini kaybetmemesi için ne yapabilirsiniz?

MERAK ETMELERİ İÇİN DESTEKLEYİN
Merak etmeleri için güdüleyin, destekleyin. Fen öğrenimi merakla başlar. Gözlemler ve sorular, bilimsel öğrenmenin anahtarı olan bir keşif ortamı yaratır. Çocuklar banyo yaparken bile bilim hakkında çok şey öğrenebilirler. Çocuğunuzun kendi sorularını sormasına izin verin. Onların sorularına saygı duyun. Sizde sorarak merak uyandırabilirsiniz. Örneğin, küvet içerisinde suda yüzen bir lastik ördeğin yüzdüğünü göstererek, “Acaba sabun da yüzer mi?” “Bunu denersek ne olur?” diyerek onu düşünmeye davet edin. Archimed’in suyun kaldırma kuvvetini keşfettiği anla ilgili öyküyü anlatarak onların merak duygusunu harekete geçirebilirsiniz. Öğrenmeye güdülemek için maddi ödüller vermeyin. Çocukları bir bilim kitabı okudukları veya bir evde bilim deneyi yaptıkları için ödüllendirdiğinizde, yaptıklarından veya öğrendiklerinden çok ödülle ilgili hale getirirsiniz. Öğrenme deneyiminin değerini düşürürsünüz. Evde bilimsel deneyler yapın. Yemek yapmak kimya bilimdir! Yiyeceklerin ısıtılmasından kaynaklanan fiziksel reaksiyonları veya farklı bileşenler arasındaki kimyasal reaksiyonları gözlemleyin. Aynı zamanda biyoloji bilimidir! Örneğin, maya, aslında basit şekerlerle beslenerek ekmeğin kabarmasına veya bir şeylerin fermente edilmesine yardımcı olan küçük bir canlı organizmadır. Çocuklar bilimi kendileri yapabilirlerse, onu sevmeleri daha olasıdır. Çocuklarınızın meraklarını gidermelerine ve bilimi sevmeyi öğrenmelerine yardımcı olmak için, onları yerel bilim merkezlerine veya doğa tarih müzesine götürün, burada profesyonel bilim insanlarıyla konuşabilir ve nasıl çalıştıklarını görebilirler. Bilim insanların yaşam öykülerini anlatırken doğuştan gelen yeteneği değil, çabayı vurgulayın.

KEŞFETMELERİ İÇİN ALAN VERİN
Keşfetmeleri için zaman ve alan verin. Birçok ebeveyn, öğretmen, evde ya da okulda çocukların keşfederken oluşturdukları dağınıklık, karmaşa nedeniyle bu fikre sıcak bakmazlar. Ancak bir çocuğun fen bilimlerini sevmesini istiyorsanız, bunun başka bir yolu yoktur. Bilim insanları deneyler yoluyla, bazen de deneme yanılma yoluyla bugün oldukları kişiler oldular. Çocukların bir şeyleri denemek, öğrenmek ve kendi başlarına düşünmek için zamana ihtiyaçları vardır. “Doğru” cevapları vermeden önce bekleyin. Çocukların kendi başlarına bir şeyler keşfetmesi için zaman verin ve alan yaratın. Mikroskop altında bir su birikintisini gözlemlemek istiyorlarsa, bırakın gözlesinler. Toprak ve su kullanarak bir şey inşa etmek, yağmur altında ıslanmak istiyorlarsa yapılacak en iyi şey onları uygun şekilde giydirmek ve keşfetmelerine izin vermektir. Onlara keşfederken dağınıklığın ve kirlenmenin normal olduğunu söyleyin. Evinizde ve sınıfınızda dağınıklık ve kirlenmeyi kabul edilebilir hale getirin. Evcilleştirilmiş hayvanlarınızın bile çocuğunuza biyoloji, evrim ve hayvan davranışları hakkında öğreteceği o kadar çok şey var ki. İnternet kaynaklarını kullanarak köpeğinizin yüzyıllar boyunca evcilleştirme yoluyla kurtlardan nasıl evrimleştiğini keşfetmelerini sağlayabilirsiniz. Keşfi kolay ve eğlenceli hale getirmek için bir bilim seti alabilirsiniz. Bir deney yanlış giderse, neyin yanlış gittiğini görmek için çocuğunuzla birlikte araştırın. Bunu bir avantaja çevirin. Çocuğunuzun hatalardan öğrenmesine izin verin. Bir hata her türlü olasılığa açıktır. Size ve çocuğunuza fikirlerinizi, anlayışınızı ve hipotezlerinizi geliştirmeniz için yeni fırsatlar sağlar .
Çocukları gözlemlerini kaydetmeye teşvik edin. Bilim ve sanat gözlemle başlar. Leonardo da Vinci’nin bir kazın ayağını çizebilmek için günlerce doğada gözlem yaptığını biliyor musunuz? Yazmak, çizmek veya fotoğraf çekmek, gözlemleri kaydetme yollarıdır ve önemli bir bilimsel beceridir. Bu tür kayıtlar çocukların gördüklerini, duyduklarını, sorguladıklarını veya keşfettiklerini takip etmelerini sağlar. Çocuğunuzun bir şeye ilgi duyduğunu fark ettiğinizde (ayın halleri, bulut türleri, ağaçlarda değişen yapraklar veya bir bitkinin, çimlenmesi, büyümesi gibi), gözlemlediklerini kaydetmeleri için “Bunu çizmek ister misin?”, “Fotoğraf çekmek ister misin?” veya “Fark ettiklerini yazmana yardım etmemi ister misin?” gibi sorular sorarak yeni yollar önerebilirsiniz.

TAKİP ETMELERİNE YARDIMCI OLUN
En son icat ve keşifleri takip etmelerine yardımcı olun. Çocuklar doğal olarak dünyanın nasıl oluştuğunu ve nasıl işlediğini öğrenmeye merak duyar. Dünyanın dönüşü, gece/gündüzün nasıl oluştuğu, doğa olayları, hortumlar, depremler, yanardağlar, Mars’ta hayat gibi konular herkes gibi onlar için de için çok ilginç konulardır. Çocukların büyük bilimsel buluş ve icatlarla ilgili son gelişmeleri takip etmelerine izin vererek ilgilerini geliştirin. Çocuklar bilimle ilgili son dakika haberlerini takip ettiklerinde, kendilerini bilime kişisel olarak daha bağlı hissedebilirler. Bilim haberleri çocukların bilim tarihini, bilimsel çalışmaların doğasını, yöntemini ve sürecini, yeni verilerin eski fikirleri nasıl destekleyebileceğini veya onları nasıl çürütebileceğini düşünmeleri için bir fırsattır. Bunun için ailece ya da sınıfça bir bilim ve teknoloji dergisine abone olabilirsiniz.

DOĞAYI TANIMASINI SAĞLAYIN
Doğayı keşfedin. Çocuklarınızı yerel parklara, doğal alanlara götürerek bitkileri, hayvanları ve vahşi yaşamı gözlemlemeleri için zaman verin. Doğada çocuğunuzun çevreyi tanıması ve bilimsel sorular sorması için harika bir ortam yaratacaksınız. Ayrıca fotoğraflayabileceğiniz ve adaptasyonlarını araştırmaya çalışabileceğiniz birçok hayvan türü, kuş ve böcek göreceksiniz. Renkli bir kelebeğin fotoğraflarını çekin, kurbağa seslerini kaydedin, belirli bir fenomen veya Van Gölü canavarı gibi bir yaratık hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir web sitesi veya uygulama kullanın. Bunlar onu heyecanlandıracak, meraklandıracak ve sevindirecektir. Örneğin bir böceği diğer canlılardan ayıran en önemli özelliğin altı bacağı ve dış iskelet olduğunu keşfetmek bir çocuk için heyecan vericidir. Belki de bir entomolojist olmasını sağlayacak ilk adımdır. Okul bahçesi, parklar ya da evinizin bahçesi ekosistemi oluşturan canlı ve cansız varlıkların birlikte nasıl çalıştığını keşfetmek için harika bir yerdir. Doğa çocuklara öğrendiklerinin farkına bile varmadan öğrenmelerini sağlayacak olanaklar sağlar.
Bilimle ilgili kalıp yargıları kırın. Birçok çocuk, bilim ve bilim insanları hakkında yanlış izlenime sahip olabilirler. Bunları açığa çıkarmayı ve çocuğunuzun bilime ve bilim insanlarına yönelik tutumlarını değiştirmeyi işiniz haline getirin. İlkokul yıllarında çocuklar kendilerini gerçek bilim insanları gibi hissederler. Onlara rol modeller gösterin. Bir bilim insanı gibi düşünmeyi ve davranmayı öğrenmek, onların soru sormayı, deney yapmayı ve icat yapmayı öğrenmelerini sağlar. Bilimi çocuklar için daha çekici hale getiren eğitici onlarca film ve belgesel var. Kitaplar, dergiler ve bilimsel öyküler var. Çocuklarınızı bilim insanlarıyla tanıştırın. Çocukların bilim insanlarıyla doğrudan teması olmazsa, bilimin gerçek insanların katıldığı bir girişim olduğu fikri uzak ve soyut bir kavram olarak kalacaktır. Çocuklarınızın bilimi sevmeyi öğrenmelerine yardımcı olmak için, onları yerel bilim merkezinize veya doğal tarih müzesine götürün, burada profesyonel bilim insanlarıyla konuşabilir ve nasıl çalıştıklarını görebilirler.

BİLİMSEL KONUYLA İLGİLENDİĞİNDE CESARETLENDİRİN
Son söz, sevgili ebeveynler okulda verilen eğitimden yeteri kadar yararlanmadığınızı düşünüyor olabilirsiniz. Öyleyse, çocuğunuz bilimsel bir konuya ilgi gösterdiğinde onu cesaretlendirin. Çocuğunuzu soru sormaya teşvik edin ve sorularının cevaplarını bulmak için çocuğunuzla birlikte çalışın. Birlikte araştırın ve cevapları bulun. Bilime ilginizi gösterin. Çocuklar genellikle ebeveynlerinin ve öğretmenlerinin destekledikleri alanların peşine düşerler. Bilime karşı olumlu bir tavrınız varsa, muhtemelen çocuklarınız da öyle olacaktır. Bilimle ilgili ilginç bir şey okuduğunuzda, onu çocuğunuzla paylaşın. Çocuklarınızla ilgilendikleri bilimsel konular hakkında konuşun. Bilime ve bilim adamlarına saygı gösterin. Çocuklarınızı mühendislik, astronomi, fizik, biyoloji, jeoloji, kimya ve ekoloji gibi çeşitli bilim dallarıyla tanıştırın. Çocuklarımızı gelecekle yüzleşmeye hazırlamak için bilim eğitimine ve fen bilimlerine önem vermek zorundayız. Gelecekte dünyanın problemlerini siz çözmeyeceksiniz! Çocuklarımız için iyi bir dünya; dünya için bilimin izinde iyi yetişmiş çocuklar bırakmak zorundayız!

PROF. DR. HÜNKAR KORKMAZ KİMDİR?
Hünkar Korkmaz Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalında görev yapmıyor. Eğitim alanında öğretmen, müfettiş ve öğretim üyesi olarak 30 yıllık bir deneyime sahip. İlköğretimde fen eğitimi, fen programları ve öğretim, öğrenme süreçleri, program değerlendirme, öğretmen eğitimi, çocukların bilime ve bilim insanlarına yönelik imajları konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde kitap, makale ve projeleri bulunuyor.