İlk çağ coğrafyacıları kimlerdir ve eserleri nelerdir? İlk çağ coğrafyacılarının özellikleri
Güncelleme Tarihi:
En eski dünya haritaları eski Babil'de MÖ 9. yüzyıla kadar uzanır. Ancak bu haritalar temel bölge haritalarıydı ve pek çok abartı ile doluydu. Antik Yunanistan, coğrafya çalışmasının doğuşunu ve onunla birlikte ilk gerçek dünya haritalarını keşfetti. İlk çağ coğrafyacıları kimlerdir ve eserleri nelerdir tüm detayları ile derledik.
Coğrafya, ilk olarak bir coğrafya felsefesi geliştiren antik Yunanlılar tarafından sistematik olarak incelenmiştir.
İlk Çağ Coğrafyacıları Kimlerdir?
Bazı tarihçiler, MÖ 4. yüzyıldan kalma bir Yunan bilgini olan Anaximander'ı coğrafya çalışmasının gerçek kurucusu olarak gösterirler. Ancak dört kişi disipline katkılarından dolayı antik coğrafyanın kurucu babaları olarak kabul edilir. Bunlar; Eratosthenes, Strabon, Batlamyus ve Muhammad al-Idrisi'dir.
İlk Çağ Coğrafyacılarının Özellikleri ve Eserleri Nelerdir?
Eratosthenes
Eratosthenes, coğrafya disiplininin kurucusu olarak kabul edilmektedir. MÖ 2. yüzyıl Yunan bilginiydi. MÖ 276'da Cyrene'de doğduğuna ve İskenderiye Kütüphanesi'nin baş kütüphanecisi olduğuna inanılıyor. Bu coğrafyacının eserleri coğrafya çalışmasının temelleri oldu. Coğrafyacı, “Geographika” adlı yayınında, kendisinden önceki profesyonellerin yaptığı harita çalışmalarından elde ettiği yeryüzü bilgilerini kullanarak bir dünya haritası çıkarmıştır.
Kitap “coğrafya” terimini dünyaya tanıttı. Coğrafyacı MÖ 194'te öldü, ancak çoğu İskenderiye Kütüphanesi'nin Yıkımı sırasında kaybolan bir kitap koleksiyonu bıraktı. Birçok ilke imza atan Eratosthenes, aynı zamanda etkileyici doğrulukta olan tarihteki ilk dünya haritasına da sahip olmuştur. Bazı tarihçiler, artık günden Eratosthenes’in sorumlu olduğuna ve Güneş ile Dünya arasındaki mesafeyi doğru bir şekilde belirlediğine inanıyor.
Strabon
Coğrafya disiplininin bir diğer kurucu babası, günümüz Türkiye'sinde Amaseia'da yaşayan MS 1. yüzyıldan kalma bir Yunan bilgini olan Strabon idi. Strabon'un en bilinen eseri, kendisinin bildiği şekliyle dünyanın nispeten doğru bir haritasını çizdiği “Coğrafi” yayınıydı. Kitap, tarihte coğrafya çalışmasının ana hatlarını veren ilk kitaplardan biriydi. Kıta Avrupası ve Akdeniz, Strabon'un haritasında iyi tanımlanmıştı.
“Geographica” kitabının doğruluğu yüzlerce yıldır tartışılmazdı ve Bizans İmparatorluğu'nda geniş çapta yeniden üretildi. Eratosthenes’in aksine, Strabon çok seyahat etmişti. Etiyopya ve Küçük Asya'ya kadar ilerlemişti. Strabon'un eserleri Hipparchus ve Eratosthenes gibi daha önceki Yunan bilginlerinden etkilenmiş ve Strabon yayınlarında bu ikisinden alıntı yapmıştır.
Batlamyus
Batlamyus, Roma İmparatorluğu'ndan 1. yüzyılda bir astronom ve coğrafyacıydı. Coğrafyacının MS 100 yılında Mısır'da doğduğuna inanılıyor. Eski Arap kaynakları, Batlamyus'tan Yukarı Mısır'dan “Batlamyus” olarak bahseder. Coğrafyacının eserleri çoğu genç coğrafyacılara ilham verdi ve ölümünden sonra yüzyıllar boyunca kullanıldı. Dünya haritası, zamanın teknolojisi göz önüne alındığında oldukça doğruydu ve Çin (Sina) ve Sri Lanka (Taprobane) kadar uzak ülkeleri göstermekteydi.
Antik coğrafyanın kurucu babalarından biri olan Batlamyus, “Geographia” kitabıyla tanınır. Kitapta coğrafyacı, bir boylam ve enlem ızgarası kullanarak dünyayı bölümlere ayırma kavramını uyguladı. Ekvator için verdiği "iklim" kelimesinden enlemleri de ölçtüğü için modern harita yapımının öncüsüydü. Batlamyus'un en ünlü kitaplarından biri, astronomiye odaklanan Almagest'ti. Yayın, modern öncesi dönemin en kapsamlı yıldız kataloglarından birine sahiptir.
Muhammad al-Idrisi
Al-Idrisi, antik dünyanın en doğru coğrafi haritalarından biri ile tanınan 12. yüzyıldan kalma bir Arap coğrafyacısıydı. Coğrafyacı, MS 1100'de, o zamanlar Murabıtlar'ın idaresindeki bir kasaba olan Ceuta'da, doğrudan Peygamber Muhammed'in soyundan geldiğini iddia eden bir ailede doğdu. Coğrafyacının ataları, Granada Ziridleri Hammudid Malaga'yı mağlup ettikten sonra Ceuta'ya zorla yerleşti. Al-Idrisi gençliğinde zamanının çoğunu seyahat ederek geçirdi ve Pireneler, Jorvik ve Kuzey Afrika dahil olmak üzere Avrupa'nın birçok bölgesini keşfetmeyi başardı.
El-İdrisi coğrafyanın kurucuları arasındaydı. Harita "Tabula Rogeriana" olarak bilinir. İslami tüccarlardan ve daha önceki İslami haritalardan alınan navigasyon bilgilerine dayanıyordu. Harita 1154'te çizildi ve Avrasya'nın tamamını ve Kuzey Afrika'nın bir kısmını gösteren ilk harita oldu. Tabula Rogeriana'da sergilenen doğruluk, Al-Idrisi'nin kullandığı eski teknoloji göz önüne alındığında dikkat çekiciydi. Ayrıca coğrafyacı, dünya hakkında coğrafi bilgileri özetlediği “Kitab nuzhat al-Mushtaq fi'khtiraq al-'afaq” adlı bir kitap da yayınladı.