Hücre döngüsü nedir ve evreleri nelerdir? Hücre döngüsü aşamaları ve özellikleri
Güncelleme Tarihi:
Hücre, çok hücreli canlıların en küçük yaşam birimi olmaktadır. Aynı zamanda canlı için tüm yaşam özelliklerini barındırmaktadır. Uygun şartlarda yaşamını bir başına devam ettirme becerisi bulunan hem temel yapı hem de işlem parçasıdır. Zar-enzim ve organel yapıları sayesinde canlılıklarını devam ettirmektedirler. Oldukça küçük yapılardan meydana gelmektedir. İşte, hücre döngüsü hakkında merak edilen tüm detaylar.
Hücrenin vücut içinde birçok görevi bulunmaktadır. Bu görev canlının yaşamı için büyük önem arz etmektedir. Hücrenin işleyişindeki herhangi bir bozukluk tüm yapılarda olumsuz sonuçlara neden olacaktır. Hücre döngüsü de bu yapının oluşumlarından biri olmaktadır. Bu döngünün hem evreleri hem de aşamaları bulunmaktadır.
Hücre Döngüsü
Tipik bir hücrede oluşan ve hücrenin yaşamı süresince devam eden olayların sırası hücre döngüsü olarak ifade edilmektedir. Ökaryotik yapılı hücrede, somatik hücre döngüsünde iki adım bulunmaktadır. Bu adımlar: mitotik ve interfazdır. İnterfaz esnasında hücre büyümektedir ve temel metabolik fonksiyonları gerçekleştirmektedir. Yine DNA’sını kopyalamakta ve mitotik hücre bölünmesine hazırlar.
Bundan sonra mitoz ile sitokinez esnasında hücrede ardı ardına nükleer ile sitoplazmik materyaller bölünmektedir. Böylelikle, orijinal üst hücre için aynı olan iki tane alt hücre meydana gelir. Hücre döngü işlemi, hem organizmanın büyümesinde hem hasarlı bir hücrenin değişmesinde hem de yaşlı olan hücrenin yenilenmesinde önemlidir.
Hücre Döngüsünün Evreleri ve Aşamaları
M evresi: Mitoz bölünmenin meydana geldiği evre olmaktadır. M evresi sitokinez ile son bulmaktadır. Sitokinez ise, bir hücreden iki hücrenin oluşması demektir.
G1 evresi: Bu evre en uzun evreyi oluşturmaktadır. Sitokinezin ardından yeni doğmuş olan hücre boyutu olağan hücre boyutunun yarısı şeklindedir. Bundan dolayı G1 kısmındaki hücre en uygun boyuta gelene kadar devamlı olarak büyümektedir. Bu noktadan sonra hücre S evresini sürdürüp bölünmeye gitmekte veya G0 evresine geçmektedir.
G0 evresi: pek çok memeli hücresinde işlevsel olarak farklılaşma görülmektedir ve daha çok bölünme olmamaktadır. Bu hücreler G0 kısmında yer almaktadırlar. Bu noktada hücre, protein sentezlemesi ile sekresyonu yapmaktadır. Bundan dolayı işlevseldirler. G0 kısmı kalıcı olmamaktadır, uygun sinyal alındığında S fazına geçmekte ve bölünebilmektedir.
S evresi: Bütün DNA e DNA replikasyonunun iki katına geçtiği evredir. Bu kısımda oluşmakta olan DNA molekülleri kardeş kromatitler şeklinde isimlendirilmektedir. Her iki kohesin ismi verilen proteinlere bağlanmaktadır.
G2 evresi: mitoz için çok kritik olan enzimlerin sentezlenmesi yapılmaktadır. Bunun yanında tamamlanması eksik kalmış ya da hatalı DNA sentezi kontrolü yapılarak hatalı DNA’nın mitoz alanına girişi önlenmektedir.
Döngünün Kontrol Noktaları ve Özellikleri
Hücre döngüsü kontrol noktaları toplamda üç tanedir. Kontrol noktaları evreler arası koordinasyonu sağlamaktadır. Bu kontrol noktaları şu şekildedir:
En önemli kontrol noktalarından bir tanesi G1 fazının sonlarında bulunmaktadır. G1 ile S fazı arasındaki geçişi kontrol etmektedir. Bu kontrol noktası mayalarda besine göre denetimden geçerken hayvan hücrelerinde hücre dışı büyüme etkenleri aracılığı ile denetlenmektedir. Bu kontrol noktalarını bir kez de olsa geçmekte olan hücre S evresine ve hücre döngüsünün kalan bölümüne geçiş yapmaktadır. S evresinde replike olan DNA’nın yeniden replikasyonunun önüne geçilmesi gerekir. Ayrı ayrı hücre döngüsü için DNA replikasyonunu tek sefer ile sınırlayan moleküler mekanizma bir MCM protein ailesi varlığını gerektirmektedir.
G2 aşamasında bulunmakta olan kontrol noktası DNA sentezlenmesinin bitmesinde veya replikasyonuyla alakalı hücre döngüsünü ayarlamaktadır.
M evresindeki kontrol noktası, kromozomların mitotik iğcik üstünde düzenli bir biçimde yer almasını kontrol etmektedir. Bunun sayesinde bölünmüş olan kromozom, yavru hücrelere bir kromozom seti olarak geçmektedir.