Höyük Nedir Ve Nasıl Oluşur? Türkiye'de Höyük Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Höyük kelimesinin kökeni etimoloji araştırması tarihte ilk olarak yığma tepe anlamında Dîvânü Lugati't-Türk'te geçmiştir. Eski Türkçede yükselmek ya da yüksek kökünden türediği düşünülmektedir. Höyük kelimesinin yerini öyük, üyük ve hüyük sözcükleri de kullanılarak tutmaktadır. Sizler için detaylı olarak höyük nedir, nasıl oluşur ve Türkiye'de höyük örnekleri derledik.
Gerek günlük yaşantımızda gerekse eğitim hayatımızda höyük kelimesini duymuş olabiliriz. Özellikle eğitim yaşamının coğrafya konularında höyük kelimesine mutlaka rastlamışızdır. Sözcük coğrafya biliminde kullanılan bir kelimedir.
Höyük Nedir?
Halk ağzından bir tanım yapmak gerekirse toprak yığını ya da küçük tepeye verilen isme höyük denmektedir. Fakat kelime anlamı tarih terimi olarak coğrafyada geçmektedir.
Yerleşme bölgeleri tarih boyunca bazı nedenlerle yıkılıp yok olmuş olabilir. Yıkıntılar bu yüzden üst üste binerek birikmiş olabilir. Genelde içinde tarihsel kalıntıların gömülü olduğu yayvan toprağa ya da tepeye höyük denir.
Tanımdan da anlayacağımız gibi höyük kelimesinin eş anlamlısı tepe sözcüğüdür. Eski yerleşim yerleri zaman içinde toprakla örtülü hale gelir. Tepe biçimini alır bu yüzden de bu hale höyük denmektedir.
Höyükler tarihte üst üste gelerek oluşur. Çok evreli yerleşim yeri birikimlerini ifade eder. Höyük oluşumunda bir katmanlaşma söz konusudur. Günümüz zamanına göre bu katmanlaşma en yakını en üstte olmak üzere meydana gelir. Bu bilgi de bize eskiye doğru giden bir katmanlaşma olduğunu göstermektedir.
Höyük Nasıl Oluşur?
Tepe biçimi, tepecik ya da küçük tepe olarak geçen höyüklerin oluşumu için belirli bir zamanın geçmesi gerekir. Çünkü bu zaman içinde yerleşim yerleri bazı nedenlerle üst üste kurulur. Zaman içinde bu yerleşim yerleri yıkılabilir. Durum sonucunda da ortaya tepecik yani höyük çıkmaktadır.
Kalıntı yığını olarak oluşmaktadır. Höyük oluşumları taş çağı dönemine dayanır. İnsanlar mağaralardan yerleşik hayata geçiş dönemi yaşamıştır. Bu dönemde su kaynaklarının bulunduğu ve tarıma elverişli yerlerin hemen yanına kerpiçten evler inşa etmiştir.
Zaman içerisinde bu kerpiçten yapılma bu yerleşim yerleri salgın hastalık, savaş, deprem, doğal afet gibi nedenlerle yıkıntılara yol açmıştır. Bu yıkıntılar ortadan kaldırılmadan insanlar üzerine tekrar yeri düzleyerek yerleşim yeri yapmaktaydı. Yapılan bu yerleşim yerleri zaman içinde kültür katmanları şeklinde üst üste yığılmıştır. Tepe görünümlü höyükler bu şekilde oluşmuştur.
Türkiye'de Höyük Örnekleri
Türkiye'de höyük örnekleri kategorisinde Ahlatlı tepecik höyüğü, Alaca höyük, Horoz tepe, Menteşe höyüğü, Nemrut höyük, Göbekli tepe yer almaktadır.
Bu verilen örnekler Türkiye'de yer alan sadece bir kaç tane höyük örneğidir. Normalde Türkiye' de neredeyse 200 adetten fazla höyük örneği bulunmaktadır.
Örneğin Ahlatlı tepecik höyüğü Manisa ilinin doğusunda Akhisar ilçesinin 25 km güneyinde yer almaktadır. Aynı zamanda bu höyük Tekeli oğlu köyünün 800 metre batısında bulunmaktadır. Yerel halk buraya sığır tarlası veya uzun tarla demektedir. Marmara gölünün güney bölüm burnudur.
Göbekli tepe ise belki de ismini en çok duyduğumuz höyük örneklerindendir. Şanlı Urfa il merkezine yaklaşık olarak 22 km kuzey doğusunda bulunur. Dünyanın bilinen ve en eski kült yapı topluluğudur. Bu höyük Örencik köyü yakınlarındadır. Göbekli tepe yapılarının ortak özellikleri arasında T biçiminde olması sayılmaktadır. Aynı zamanda 10 ve 12 dikili taş yuvarlak bir planda dizilidir. Aralarında ise taş duvarlar örülüdür.
Bir diğer örnek ise Bursa il merkezinin kuzey doğusunda bulunan Menteşe höyüğüdür. Bu höyük yeni şehir ovasının kuzey batısında yer almaktadır. Aynı zamanda höyük bölgede yer alan Ilıpınar höyüğüne de sadece 25 km mesafededir.