Haliç Nedir Ve Nasıl Oluşur? Haliç Nerelerde Görülür? Coğrafya'da Haliç Kavramı

Coğrafyada kullanımı söz konusu olan haliç terimi oldukça sık olarak duyulan bir terim olma niteliği barındırmaktadır. Tabi bu terimi çoğu insan İstanbul'da bulunmakta olan bir bölgenin adı olarak bilmektedir. Fakat haliç sahip olduğu bazı önemli özellikleri ile dikkat çeken bir coğrafi terim olma niteliğine sahiptir.

Haliç Nedir ve Nasıl Oluşur?

Haliç, içine bir ya da daha fazla nehir ya da dere akan ve açık denize serbest bir bağlantısı bulunan kısmen kapalı nitelikte olan bir acı su alanıdır. Haliçler nehir ortamları ve ekoton olarak bilinmekte olan deniz ortamları arasında bir geçiş bölgesi meydana getirir. Haliçler hem dalgalar, gelgit ve tuzlu su akışı gibi deniz etkilerine hem de tortu ve tatlı su akışı gibi çeşitliliğe sahip nehir etkilerine maruz kalır. Tatlı suyun ve deniz suyunun birbirine karışması, hem su sütununda hem de tortuda yüksek seviyede besin maddesi olmasına neden olarak, haliçlerin dünyanın en verimli yapıya sahip doğal yaşam alanları arasında yer almasına yol açar.

Yaşadığımız çağda haliçlerin çoğu, Holosen döneminde yaklaşık olarak 10.000-12.000 sene önce deniz seviyesi yükselmeye başladığında nehirlerin aşındırmış olduğu ya da buzulların oyduğu vadilerin suyla dolması sonucunda oluşmuştur. Haliçler tipik olarak jeomorfolojik niteliklerine yahut su sirkülasyon modellerine göre sınıflandırılmaktadır. Haliçler körfez, koy,

körfezcik, lagün, liman gibi pek çok farklı ada sahip olabilmektedir. Fakat bu su kütlelerinin bazıları yukarıda belirtilmiş olan bir haliç tanımını tam olarak karşılamaz ve tamamıyla tuzlu olabilmektedir.

Pek çok haliç toprak erozyonu, aşırı otlatma, ormansızlaşma, aşırı avlanma ve sulak alanların doldurulması gibi çeşitliliğe sahip olan etkenlerden dejenerasyona maruz kalır. Kanalizasyon, ötrofikasyon ve hayvansal atıklar aşırı besin maddesi girişine neden olabilir; kanalizasyon girdilerinden dolayı ağır metal, radyonüklit, poliklorlu bifenil ve hidrokarbonlar da kapsam içinde olmak üzere kirleticilere maruz kalabilme durumları söz konusu olup taşkın kontrolü ya da su saptırma için inşa edilmiş olan barajlardan olumsuz yönde etkilenebilirler.

Haliç Nerelerde Görülür?

Haliç, gelgitin son derece yoğun olduğu alanlarda ortaya çıkmaktadır. Yaşanan bu gelgit olayları neticesinde alıntılar ortaya çıkan ve oluşan bu alıntılar neticesinde akarsu ağızlarında genişleme durumu söz konusu hale gelir. Huniye benzer bir yapıya sahip olan bu oluşumlara ise haliç adı verilir.

Haliç, genel olarak gelgit olayı yaşanmakta olan kıyılarda ortaya çıkar. Halicin oluşabilmesi için bir akarsu varlığına ihtiyaç vardır. Haliç olan yerler derin bir yapıya sahip olmakla birlikte doğal bir su olarak dikkat çeker.

Coğrafyada Haliç Kavramı

Haliç ile alakalı olarak insanların en çok alakadar olduğu konulardan biri de coğrafyada haliç kavramı olmaktadır. Bu kapsam doğrultusunda coğrafyada Haliç, gel git olayının varlık göstermekte olduğu deniz ya da okyanuslarda oldukça sık bir şekilde rastlanılan bir oluşum olarak karşımıza çıkmaktadır. Haliç konumu sebebiyle pek çok birbirinden farklı özelliklere sahip olan canlıya ev sahipliği yapabilmektedir. Haliç oluşumunda rol üstlenen nehirler ise son derece derin ve geniş bir yapıya sahip olabilmektedir.

Coğrafyada terim olarak kullanılan "Haliç" kelimesi, kendi içinde gelgit anlamını ifade eden aestus teriminden türetilmiş olan, denizin gelgit girişi anlamını taşıyan Latince aestuarium kelimesinden türetilmiştir. Bir Haliç tanımlamak için önerilen pek çok tanımın varlığı söz konusudur. En yaygın olarak kabul görmekte olan tanım ise şudur: "açık denizle serbest bir bağlantıya sahip nitelikte olan ve içerisinde deniz suyunun kara drenajından elde edilmiş tatlı su ile ölçülebilir biçimde seyreltildiği yarı kapalı bir kıyı su kütlesi". Bunun beraberinde, bu tanım acı denizler ve kıyı lagünleri gibi bir dizi kıyı su kütlesini dışlamaktadır. Haliç'in daha kapsamlı olan tanımı ise, " gelgit sınırına yahut tuz giriş sınırına ve tatlı su akışına kadar denize bağlı yarı kapalı bir su kütlesidir.