Haber kipleri nelerdir ve kaça ayrılır? Örnek kelimeleri ile bildirme kipleri konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
İnsanlar hayatın her alanında konuşarak kendilerini ifade ederler. Çağımızda ise iletişim araçlarının çeşitliliği konuşma ve yazma konusunu bir kez daha ön plana çıkarmıştır. Doğru, güzel ve etkin bir iletişim için kurallara uygun konuşmak zorunludur. Bunun ise şartı dili iyi kullanmaktır. Dil bilgisi tüm bu sebeplerden ötürü önemlidir. Dilbilgisi konusu olan "haber kipleri" zaman zaman gündeme gelmekte ve kişilerin bu konuyu merak etmektedirler. İşte, haber kipleri nedir, haber kipleri kaça ayrılır ve konu hakkında çok daha fazlasını sizler için derledik.
Türkçe dilbilgisi alanına giren kipler kavramının mühim bir alt başlığını da "haber kipleri" oluşturmaktadır.
Haber Kipleri Nelerdir ve Kaça Ayrılır?
Türkçe dilbilgisinin en önemli ve temel konularından olan kipler, dili doğru kullanabilmenin esaslı ögelerindendir. Haber kipine "bildirme kipi" de denilmektedir. Haber kipi kısaca şöyle tarif edilebilir. Fiillerin zaman eklerinden birini taşıyan başka bir anlatımla yani "zaman" anlamı taşıyan hallerinden her birine haber kipi veya bildirme kipi adı verilmektedir. Türkçede haber kipleri beş adettir. Bu beş haber kipinin her birinin ekleri ise birbirinden farklıdır. Çünkü bu ekler o cümle içerisinde gerçekleşen eylemin zaman bakımından farklılığını ifade ederler. Bu haber kipleri şunlardır:
Şimdiki Zaman: Şimdiki zaman kipini oluşturabilmek için "-yor" ya da "-mekte" eki kullanılır.
Gelecek Zaman: Gelecek zaman kipi ise "-ecek" ya da "-acak" eki ile meydana getirilir.
Geniş Zaman: Geniş zaman kipi "-r", "-ir", "-er", "-ur", "-ür", "-ar" ekleri kullanılarak oluşturulur.
Öğrenilen Geçmiş Zaman: Öğrenilen ya da duyulan geçmiş zaman kipi ise "-miş" eki ile oluşturulmaktadır.
Bilinen Geçmiş Zaman: Bilinen yahut görülen geçmiş zaman kipini meydana getirebilmek için ise "-di" eki kullanılır.
Örnek Kelimeleri İle Bildirme Kipleri Konu Anlatımı
Türk dilinde fiillerin bir özelliği pek çok kip çeşitlerinin bulunmasıdır. Haber veya bildirim kipi denilen bu kip günlük hayatta ve konuşma dilinde sıkça kullanılır. Bilindiği üzere haber kipleri cümlede zaman bildiren eklerdir, bu sebeple haber kipine bildirim kipi de denilmektedir.
Haber kipleri 5 gruba ayrılmaktadır. Bir cümlede fiilin zamanını bildirmek görevlerini üstlenirler. Bildirim kipindeki ekler; yapılmış ya da yapılacak herhangi bir işin gerçekleşme zamanını yine işin yapıldığını ya da yapılmakta olduğunu haber veren eklerdir.
Haber veya bildirim kiplerini örneklerle açıklamak gerekirse:
Şimdiki Zaman Kipi: Şimdiki zaman kipi, eylemin söylenmekte olduğu zamanda gerçekleştiğini anlatır. Başka bir anlatımla fiildeki olayın yapılması ile anlatılması eş zamanlı, aynı anda gerçekleşmektedir. Örneğin; " Tomris okuldan geliyor." "Dedesi gazete okuyor." " Annem mutfakta pasta yapıyor."
Gelecek Zaman: Bu haber kipi cümlede anlatılan eylemin yani fiilin gelecekte olduğunu bildirir. Örneklerle açıklamak gerekirse: "Kaan önümüzdeki yıl Üniversite sınavlarına girecek." "Halam pazartesi günü kalp ameliyatı olacak." "Türkiye, bu yaz önemli bir toplantıya ev sahipliği yapacak."
Geniş Zaman: Geniş zaman kipi, eylemlerin geniş bir zaman dilimi içerisinde meydana geleceğini anlatır. Örnek vermek gerekirse; "Bu sene turizm sektörü beklediği kazancı elde eder." "Doktora tezini kitaplaştırmak ona beklediği ünü kazandırır." "Annesinin hastalandığını duyunca koşarak gelir."
Bilinen Geçmiş Zaman: Bilinen geçmiş zaman kipine görülen zaman kipi ya da daha yaygın bilinen adıyla di'li geçmiş zaman denmektedir. Bu geçmiş zaman kipinde bir fiil oluşmuş ve bitmiştir. Eylemin oluşu gerçekleştikten sonra anlatım gerçekleşmektedir. Örneğin; "Dün yağmur yağdı." "Sinema filmin galası pek sönüktü."
Öğrenilen Geçmiş Zaman: Öğrenilen geçmiş veya miş'li geçmiş zamanda anlatan şahıs eylemin yapılışını başkalarından duymuştur. Örnek; "Öğretmen, Ali'ye çok kızmış." "Deprem, ilçede büyük korkuya sebep olmuş."