GSYH nedir? Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) nasıl hesaplanır
Güncelleme Tarihi:
Ülkemizin 2023 hedefleri arasında yer alan GSYH kavramı pek çoğumuzun merak ettiği konulardan biridir. Bilindiği üzere Türkiye'nin 2023 hedeflerinden biri GSYH değeri dünya sıralamasında ilk 10'da bulunan ekonomilerden biri olmaktır. Peki nedir bu GSYH ve Nasıl Hesaplanır? İşte GSYH konusunda bütün merak edilenler.
GSYH, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla olarak tanımlanan kavramın baş harflerinin alınarak kısaltılmış halidir. Belirli bir zaman dilimi içinde ülkede üretilen mal ve hizmetlerin toplam piyasa ve para değeri olarak tanımlanır.
GSYH Nedir?
GSYH kısaca, bir ülkedeki genel yerel üretim ölçüsüdür ve ülkenin ekonomik puan kartı işlevine sahiptir. GSYH genel olarak yıllık olarak hesaplansa da bazı durumlarda üç aylık ve altı aylık dönemlerde de hesaplanabilir. Bir ülkede gerçekleşen ve bütün sektörleri ilgilendiren ekonomik faaliyetlerin özeti olarak görülen GSYH, bu özelliği sebebiyle makroekonomi analizlerinde en sık kullanılan verilerdendir.
GSYH, belirli bir dönemde yurt içinde üretilen nihai hizmet ve malların toplam piyasa değerine karşılık gelir. Mesela Türkiye için GSYH değeri, Türkiye'de 1 yıllık süre içinde üretimi yapılmış bütün mal ve hizmetlerin karşılık geldiği toplam piyasa değeridir. Bu durumda Türkiye için GSYH; 1 yıllık süre içinde Türkiye'deki mal ve hizmet üretimi için yapılan harcamaları, tüketimleri, yatırımları ve kamu masraflarını karşılar. Bu değerin gayri safi olarak tanımlanmasının sebebi, aşınma ve eskime gibi değerleri de gözetmesindendir. GSYH, bir ülkede toplam geliri hesaplamada önemli bir ölçüttür.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Nasıl Hesaplanır?
Bir ülke için GSYİH değeri hesaplanırken dış ticaret dengesi oldukça önemli hale gelir. Çünkü bir ülkedeki GSYİH, yerel üreticilerin diğer ülkelere sattıkları hizmet ve malların toplam piyasa değeri, yerel üreticilerin diğer ülkelerden satın aldıkları hizmet ve malların piyasa değerinden fazla olursa artan bir eğriye sahip olur. Dolayısıyla bu ülkeler için ticaret fazlası olması durumu ortaya çıkar. Eğer bir ülkede yapılan üretim dışarıdan satın alma işlemlerine yapılan harcamadan azsa, bu ülkede tersi bir durum oluşur ve ticaret açığı ortaya çıkar. Ticaret açığı ülkeler için iyi bir durum değildir. Bu ülkelerde GSYİH değeri düşme eğilimi gösterir.
GSİYH değerinin doğru hesaplanması için enflasyon da göz önünde bulundurulmalıdır. Ekonomistler bu hesaplama işlemlerinde, bir yıla ait çıktıyı baz yıldaki geçerli fiyat seviyesini göz önünde bulundurarak ayarlayabilirler. Bu şekilde enflasyonun etkisine bağlı olarak GSYİH hesaplamalarında da ayarlama yapılabilir. Böylelikle ülkelerin GSYİH değerlerini önceki yıllarla karşılaştırmak ve bir büyümenin söz konusu olup olmadığını anlamak da mümkün olur.
GSYİH Hesaplama Yöntemleri
GSYİH hesaplamasında kullanılan farklı formüller bulunur.
1- Harcama Yöntemi: Buna göre bir ülkedeki harcamalar bütünü toplanır. Bu yöntemde yatırım harcamaları, tüketim harcamaları, kamusal harcamalar, ihracat gelirleri toplanır ve ithalat harcamaları bu toplamdan çıkarılır.
2- Gerli Yöntemi: Buna göre bir ülkedeki belirli bir aralıktaki bütün gelirler toplanır. Bu yöntemde belirli bir zaman dilimindeki ücretler, faiz, rant, kar bedelleri ve diğer harcamaların bütünü toplanır.
3- Üretim Yöntemi: Buna göre belirli bir aralıktaki mal ve hizmet fiyatı mal ve hizmet miktarıyla çarpılır. Buna göre çıkan bütün sonuçlar toplanır.
GSYİH hesaplarına ilgili dönemdeki bütün üretim miktarı, ticari ve nihai mal ve hizmetler dahil edilir. Ancak GSYİH hesaplarına finansal işlemler, faiz ödemeleri, transferler, kayıt dışı ekonomik işlemler, ara mallar, ikinci el ürünler ve yarı mamuller dahil edilmez. GSYİH böylece bir ülkede belirlenen aralıktaki ekonomik piyasa ölçüsünü belirlemede kullanılır.