Gezi yazısı nedir? Özellikleri nelerdir? Gezi yazısı nasıl yazılır?

Severek okunan gezi yazıları klasik dergi ve gazetelerdeki formatından çıkıp sosyal medyalarda da haklı yerini almış bulunmaktadır.

Gezi Yazısı Nedir?

Edebiyat dünyasının takipçileri "gezi yazılarını" da büyük bir keyifle okurlar. Aslında gezi yazılarının geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. Özellikle Avrupa'da seyyahlar gezip gördükleri uzak coğrafyaları hem anlatmışlar hem de bazen nesne ve yerlerin çizimlerine de kitaplarında yer vermişlerdir.

Gezi yazısı, kısaca şöyle tarif edilebilir; gezilip görülen şehirlerin, yerlerin, ülkelerin ilginç, özgün yönlerini ilgiyi çekecek, özenli bir şekilde anlatan düzyazıdır.

Türk Edebiyatında ilk örneğinin "Seydi Ali Reiséin "Mir'atü'l-Memaliké isimli eseri olduğu kabul edilen gezi yazıları en fazla ilgi gören edebi eserlerdendir. Seyahatname olarak da bilinen gezi yazılarında önemli olan yazarın gezip gördüğü yerleri edebi bir üslupla anlatmasıdır. Bir başka özelliği de gezi yazılarının betimleme tekniği ile yazılmasıdır. Elbette gezi yazılarının ilgi çekmesi ve akıcı bir üslupla yazılması için yazarın kendi düşüncesinin ve tarzının da önemi fazladır.

Seyahatnamelerde yazarın, gezip gördüğü yerleri, kent ve ülkeleri kendi düşüncesini de ekleyerek ve betimleme tekniği ile renklendirerek anlattığı gözlenir. Bu tarzda Türk Edebiyat'nın en ünlü örneği Evliya Çelebi'nin "Seyahatname isimli eseridir. Fakat bunun yanında başka seyahatnameler de vardır. Piri Reis'in "Kıtab-ı Bahriye" ya da Abdurrahman Efendi'nin "Brezilya Seyahatnamesi" gibi.

Batı Edebiyatı'nda da pek çok ünlü seyahatname vardır. Pierre Loti'nin "İsfahan Seyahatnamesi ", Kristof Kolom'un "Seyir Defterleri ve Keşif Yolculukları Günlüğü", "Aleksandr Puşkin'in "Erzuruma'a Yolculuk", Gerard de Nerval'in "Doğuya Yolculuk", Edmando de Amics'in "İstanbul", Salomon Schweigger'in "Sultanlar Kentine Yolculuk", Ruy Gonzales de Clavijo'nun "Timur Devrinde Kadi'ten Semerkant'a Seyahatname", Alexander William Kinglake'in "Bir oryantalistin Doğu seyahatnamesi" ve ünlü Marco Polo'nun "Dünyanın Hikaye Edilişi " gibi çok sayıda ünlü gezi yazıları vardır.

Günümüzde de gezi yazılarının aynı ilgiyi çektiklerini ve gezi yazılarının hala zevkle okunduğunu görmek mümkündür. Sadece yazılı ve basılı eserler şeklinde değil, sosyal medyada farklı türlerin içeriği olarak da gezi yazılarına rastlamak olanaklıdır.

Özellikleri Nelerdir?

Edebiyatının önemli bir türü olan gezi yazılarının bazı özelliklerinin bulunması lazımdır. Gezi yazıları ancak bu özellikleri taşıyorlarsa gezi yazısı olarak nitelendirilebilecektir. Gezi yazılarının özelliklerini şu başlıklar altında toplamak olanaklıdır:

Gezi yazısına konu yer hakkında ya daha önce yazılmamış olmalıdır ya da yazar o yerin çok farklı bir özelliğini aktaracak olmalıdır.

Anlatımı mantık çerçevesinde olmalıdır ve görsel materyaller ya da başka belgelerle desteklenmelidir.

Yazar güncel olaylarla yerin özelliklerini birleştirebilir ya da o yörenin bilinmeyen bir yönüne dikkat çekebilir.

Gezi yazısında anlatılanlar hayal ürünü olmayıp gerçek ve doğrudur.

Gezi yazıları gözleme dayansa da etkili bir betimleme ile anlatılır.

Gezi yazısında yazar, o yer hakkında kendi duygu ve düşüncelerini aktarabilir.

Gezi Yazısı Nasıl Yazılır?

Gezi yazısı yazmak özel bir maharet ve beceri ister. Gezi yazısı yazarken bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Bunların başında okuyucunun ilgisini canlı tutmak ve bu yerleri görmek isteğini uyandırmak gelir. Gezi yazısı yazan kişinin belli bir kültür birikimine sahip olması esasında şarttır. Böylece geziye konu yerlerin özelliklerini büyük bir titizlikle okuyucuya da aktarabilecektir.