Geriye dönüş tekniği nedir ve özellikleri nelerdir? Edebiyatta geriye dönüş tekniği

Yazar karakterlerin, yerlerin ve olayların geçmişi ile ilgili bilgi vermek ister. Bu anlatım tekniği de romanın gerçekliğine büyük ölçüde etki eder. Olayların alt yapısı ile ilgili bilgiler verdiği için gelecekte olabilecek tüm olaylar ya da kişilerin şu anki konumları ile ilgili fikir sahibi olunur.

 Geriye Dönüş Tekniği Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

 Geri dönüş tekniği, genellikle tarihi romanlarda kullanılan bir tekniktir. Bu eserlerde şimdiki zaman daha çok kullanılır. Bu nedenle de bu etkiyi azaltmak için bu eserlerde daha çok geriye dönüş tekniği kullanılır. Bu eserlerde yazar, olayların, eserlerin ve kişilerin geçmişleri ile ilgili bilgi vermeyi amaçlar. Bu anlatım tekniği de romanın gerçekçiliğini büyük ölçüde etkiler. Geriye dönüş anlatım tekniğinde eserlerin daha çok altyapısı ile ilgili bilgi verildiği için gelecek ile ilgili de kolaylıkla tahmin yapılabilir.

 Anlatıcı ve anlatıcının hakim olduğu bakış açısı ile kurulan, anlatıcının kahramanın aklından geçenleri okuduğu anlatım tekniğine ise, iç çözümleme aşı verilir. Bu teknikte ise anlatıcı, figürün aklını kolayca okuyarak onun düşüncelerini “diye düşündü” şeklinde bir ifade ile aktarır ve figürü de edilgenleştirerek anlatır.

 Anlatıdaki olay örgüsü ise belirli bir zaman aralığı içinde başlar, gelişir ve biter. Olay örgüsü ise, geçmiş, gelecek ve şimdiki zaman içinde geçer. Her anlatıcı, kendi anlatısını kendi belirlediği bir sıralamaya göre aktarır.

 Geri Dönüş Tekniği Yöntemi

 Bir anlatıcı, yaşanan olayları anlatırken olduğu yer konusunda bilgi vermeyebilir. Ama anlatıcının anlattığı olaylara göre ise öykülemesini öncelik ve sonralık ilişkisine göre süredizimsel bir eksene yerleştirmesi de gerekir. Bu gereklilik ise, dilin ayrılmaz bir özelliğidir. Bu nedenle de ister öyküye katılsın, isterse katılmasın her anlatıcı için bu geçerlidir. Süredizimsel eksen ise, daha çok, kahraman, anlatıcı ya da tanık olarak öyküde temsil edildiğinde dikkat çekici olur.

 Süredizimsel yani kronolojik bir sıralamadan sapmak için, Artsüremsel, Eşsüremsel, Önsüremsel ve Katılımsal öyküleme olmak üzere dört farklı yol izleyebilir. Kronolojik bir şekilde seyreden olay örgüsünde geçmişle ilgili bilgi vermek için bazı geriye dönüşlere başvurulur. Bu sapma ise, artsüremsel öyküleme şeklinde de adlandırılır. Geriye dönüş tekniği ile, okurun kafasında geçmişe ve kişilere ait oluşan bazı sorular giderilir. Olay örgüsünün karanlık yerleri de bu yöntemle aydınlatılır. Geriye dönüş tekniği ise üç farklı şekilde uygulanır:

Dar anlamda bir geriye dönüş

Yapıcı şekilde geriye dönüş

Çözücü olarak geriye dönüş

Romanın ilerleyen aşamalarında uygulanan yapıcı bir geriye dönüş, okuru aydınlatmak için gerektiği zaman başvurulan bir tekniktir. İlk başlardan beri kahramanla okur arasında bir set örerek kahraman bazı yönleri ile okurdan saklanır. Okurun merakının giderek yoğunlaştığı sırada devreye giren yazar, kahramanın geçmişi hakkında blok şeklinde ya da parça parça bilgiler verir.

 Roman sanatının gelişimi için çok önemli bir rol oynayan geriye dönüş tekniğinde, kahramanların biyografik yapılarının da çözümlenmesi amaçlanır. Kişileri ya da olayları tanıtmak için kısa zaman önce yapılan dönüştürme kısmen açıklayıcı bir özelliğe sahiptir. Destekleyici bir özelliği bulunan yakın geçmişte kalanla güncel olan arasında bir bağ bulunur. Çözücü geriye dönüş yöntemi ise, daha çok polisiye romanlarda sıkça kullanılır.