Geri besleme nedir, ne işe yarar? Geri besleme mekanizması nedir?
Güncelleme Tarihi:
İnsan ilişkilerinde, kimyevi - biyolojik oluşumlarda ve toplumsal olaylarda her şey neden-sonuç ilişkisine dayanır. Tez - antitez - sentez ile yakından ilgili olan geri besleme de neden - sonuç ilişkisinin bir döngü oluşturmasıyla meydana gelir. İngilizce karşılığı "feedback" olan süreçte, sonuçlar da nedenlere dolaylı olarak etki eder. Geri besleme hakkında ayrıntıları sizler için derledik.
Geri besleme oluşum süreçlerine ve etkilerine göre "pozitif" ve "negatif" olarak ikiye ayrılır. Pozitif geri beslemede, olası tehlikeyi önceden sezip müdahale etmek söz konusudur. İnsan vücudu da dahil olmak üzere doğadaki birçok organizma, bu mekanizma sayesinde hayatta kalmaya çalışır. Negatif geri beslemede ise amaç, yapılan hataların etkilerini en aza indirgemektir.
Önce nedenin sonuca, sonra sonucun nedene etki ettiği süreçlerin tamamına geri besleme denir.
Örnekler:
Nüfusun Artması / Neden - Tez
Gıda fiyatlarının yükselmesi / Antitez - Anti-Tez
Bazı insanların yetersiz beslenmesi / Diğer Sonuç - Sentez
Nüfusun artması dolaylı olarak gıda fiyatlarının yükselmesine neden olur. Çünkü nüfus ile birlikte tüketici sayısı da periyodik aralıklarla artar. Gıda fiyatlarına zam yapılması başlı başına bir sonuç iken, hem mevcut nedenleri etkiler hem de başka sonuçlara yol açar. Verdiğimiz örnekte yetersiz beslenme, hem nüfusun artmasının bir sonucudur hem de çeşitli hastalıkların nedenidir.
İneklerin metan gazı çıkarması - Neden
Küresel ısınma - Sonuç
İklim değişiklikleri ve kuraklık
Yeşil alanların azalması
Hayvanların doğal yaşam alanlarından uzaklaşması ve bunun sonucunda avlanamaması
Yüzlerce hayvanın neslinin tükenmesi
Ekolojik dengenin bozulması
Yukarıdaki örnekte de geri beslemeye dayalı bir döngü söz konusudur. Örneğin kuraklık, hem küresel ısınmanın bir sonucu hem de yeşil alanların azalmasının bir nedenidir. Eğer geri beslemeler sadece Neden + Sonuç + Neden şeklinde ilerliyorsa buna kısaca kısır döngü denir. Nedenler ve sonuçlar arasında oluşan ve sonsuza kadar devam etme potansiyeline sahip döngüler ise geri besleme olarak adlandırılır.
Geri Besleme Ne İşe Yarar?
Negatif besleme, sistemdeki arızaların otomatik olarak düzeltilmesi anlamına gelir. Amaç sistemi eski haline döndürmek ve risk faktörlerini sıfırlamaktır. Sistemin çok daha güçlü olması ve hatasız işlemesi için yapılan müdahalelere ise pozitif geri besleme denir.
Yapılan müdahale sonucu, sistem daha kötüye gidiyor, daha fazla arıza ortaya çıkıyorsa, negatif besleme yöntemlerine başvurulur. Bir önceki evreye geçerek, mekanizmadaki sorunların daha fazla artmasının önüne geçilir. Ancak her adımda daha iyi gidiliyor ve mevcut arızalar gideriliyorsa, pozitif geri beslemeye devam edilir.
Geri Besleme Mekanizması Nedir?
Geri besleme mekanizması bir sistemin düzgün çalışması için kurulan kontrol sistemlerinin gerektiğinde kendisinden bir önceki basamağa müdahale etmesine geri besleme mekanizması denir. Bu mekanizmalar makine ve elektronik mühendisliği dışında, biyoloji biliminde ve kapalı devre sistemlerinde de sıklıkla kullanılır.