Gerçek kişi nedir? Kimler bu niteliği taşır? Tüzel kişi arasında farklar nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Hukukta "kişi" kelimesi iki farklı şekilde tanımlanmaktadır. İnsanlar için gerçek kişi, kurumlar ve dernekler içinse tüzel kişi ifadesi kullanılır. Tüzel kişiler de kendi içerisinde özel hukuk ve kamu olmak üzere ikiye ayrılır. Dernekler ve sendikalar özel hukuk tüzel kişilerine örnek olarak gösterilebilir. Devlete bağlı tüm idari birimler ise kamu tüzel kişileridir. Kimler gerçek kişi olarak adlandırılır? Gerçek kişi ile tüzel kişiler arasındaki farklar nelerdir? İşte, tüm detaylar.
Gerçek kişi kavramı İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde yer alan "doğal hukuk" ile yakından ilgilidir. Çünkü doğal hukuka göre her birey doğar doğmaz belli başlı haklara sahiptir. Bu haklar da onu "gerçek kişi" kılar. Tüzel kişilerin ise "hakları" değil "yetkileri" vardır.
Gerçek Kişi Nedir?
Evrensel bir hukuk terimi olan "gerçek kişi" birey anlamına gelir. Her kişi, dil, din, ırk ve cinsiyet ayrımı yapılmaksızın, doğumundan ölümüne kadar kanunlar önünde gerçek kişidir. Ancak bu kavram sadece demokrasi ile yönetilen ülkelerin anayasasında geçerlidir. Monarşi ve benzeri yönetim sistemlerinde, kişi en temel haklarından bile yoksun olduğu için "gerçek kişi" niteliği taşımaz.
Kimler Gerçek Kişi Niteliği Taşır?
Her birey yasalar karşısında "gerçek kişi" olarak tanımlanır. Gerçek kişi tıpkı "doğal hukuk" kavramı, kendiliğinden oluşan bir kavramdır. Kişi doğar doğmaz gerçek kişi olur ancak birçok ülkede on sekiz yaşını doldurduktan sonra belli başlı haklara sahip olur.
Her gerçek kişi kendisinden, davranışlarından ve sözlerinden sorumludur. Topluluklar ise gerçek kişi olarak tanımlanmaz.
Gerçek Kişi ile Tüzel Kişi Arasında Farklar Nelerdir?
Kamunun yararına faaliyet gösteren kurumların tamamına tüzel kişi denir. Kurumlar birçok kişinin katılımıyla kurulmuş olsa da kanunlar önünde "bir kişi" olarak değerlendirilir. Bunun nedeni yasal süreçlerin çok daha hızlı bir şekilde tamamlanmasını sağlamaktır. Bu şekilde, yasal prosedürler ve adli takipler daha kolay uygulanabilir.
Gerçek kişi ile tüzel kişi arasındaki en büyük ayrımlardan bir diğeri ''birey'' ve ''topluluk'' ayrımıdır. Her birey, kanunların önünde sadece kendisinden sorumluyken, tüzel kişiler hem devlete hem de topluma karşı sorumludur.
Gerçek kişilere tanınan birçok hak vardır. Bu hakların başında yaşama hakkı, kişi hürriyeti ve güvenliği gelir. Demokratik ülkelerde istisnasız herkes bu haklara sahiptir. Ancak söz konusu tüzel kişiler olduğunda haklardan değil, görev ve yetkilerden bahsedilmesi gerekir.
Örneğin üniversiteler, eğitim vermek ve çeşitli alanlarda araştırma yapmak amacıyla kurulmuştur. Bakanlıklar ise, halkın taleplerini yerine getirmek ve toplumsal düzeni sağlamak amacıyla kurulan idari yapılardır.
Borçlar Hukuku'na göre tüzel kişilik, gerçek kişiler gibi, tek başına borçlanamaz ya da alacaklı olamaz.
Adi şirketler hariç tüm şirketler de tüzel kişidir. Ancak adi şirketler ortak olmadığı için bu kurumlar gerçek kişi olarak nitelendirilir. Kooperatifler ve sosyal yardımlaşma dernekleri de tüzel kişilere örnek olarak gösterilebilir.