Gensoru Nedir, Neden Kaldırıldı? Gensoru Önergesi Ne Zaman Kaldırıldı?

Gensoru kelimesine sıklıkla haberlerde ve siyaset programlarında ya da anayasa kanunlarının anlatıldığı yerlerde mutlaka duymuşuzdur. Hatta dünyada çok sayıda insan gensoru önergesi ve neden kaldırıldığı ile ilgili bilgilere elbette ki sahiptir.

Gensoru Nedir?

Türkiye Büyük Millet Meclisi kurumunda başbakana ya da bakanlardan birine milletvekilleri tarafından açılan ve sonuç olarak da soruşturma yapılması istenen soruya gensoru denmektedir.

Soruşturma açılması istenen soru, bir sorunla ilgili olarak sorulabildiği gibi bir görüşme sonunda da gerçekleşebilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında gensoru konusu bir önergeyle yer almaktadır. Bu önergede karar alınabilmesi için belirli kurallarında gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

Gensoru Neden Kaldırıldı?

Gensoru Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan oylama neticesinde kabul edilerek kaldırılmıştır. Yani mecliste gensoru konusunun kaldırılması amacıyla bir oylama gerçekleşmiştir. Bu oylamada kanun maddesine göre gensoru konusunun kaldırılması 343 adet evet oyu almıştır. Bu oy neticesinde de kaldırılmıştır.

Birinci turda oylamaya 483 milletvekili katılmıştır. Anayasadan gensoru maddesinin kaldırılması için 343 evet, 137 hayır, 2 boş ve 1 de geçersiz oy gelmiştir.

Oylama sistemi ise Türkiye Büyük Millet Meclisinin kullandığı denetim yollarından biridir.

Gensoru Önergesi Ne Zaman Kaldırıldı?

Gensoru önergesinin verilmesi için bir siyasi parti grubu adına ya da en az 20 milletvekilinin imzası gerekmektedir.

Bu doğrultuda kaldırılmadan önce gensoru önergesi verilişinden sonraki üç gün içinde bastırılır ve üyelere dağıtılır. Daha sonra da on gün içinde gündeme alınıp alınamayacağına karar verilir. Bu karar aşamasında yapılan görüşmede ise önerge sahiplerinden biri, siyasi parti grupları adına bir milletvekili, Bakanlar Kurulu adına da Başbakan ya da bir Bakan konuşabilmektedir.

Gensoru önergesi bu şekilde gündeme alınır. Daha sonra görüşme günü belli olur. Gündeme alınma kararından iki gün geçmedikçe gensoru önergesi görüşmeye alınamaz. Aynı zamanda da yedi günden sonraya da bırakılamaz.

Burada bir de güven isteği durumu söz konusudur. Bakanlar Kurulunun güven isteği ve grupların vereceği gerekçeli güvensizlik önergeleri gensoru görüşmeleri esnasında bir tam gün geçtikten sonra oylanabilir.

Bu oylamada ise sadece güvensizlik oyları yer almaktadır. Bakanlar Kurulunun ya da bir Bakanın düşmesi için üye sayısının çoğunluk oyu gerekmektedir. Gensoru konusuyla ilgili diğer hususlar ise meclis çalışmalarının dengeli yürütülmesi adına iç tüzükte belirlenmektedir.

Gensoru önergesinin ne zaman kaldırıldığını bilmeden önce gensoru önergesiyle ilgili bu bilgilere sahip olunması gerekmektedir.

Meclisin bir gensoru önergesi geçmişi bulunmaktadır. Hatta Türk tarihinde bu önergelerin kayıtları bir asır öncesine kadar gitmektedir. Örneğin 1909 ve 2011 yılları arasında birçok Bakan istifa etmek zorunda kalmış ve önergelerle iki adet hüküm düşürülmüştür.

Gensoru önergesi yapılan oy ile 12 Ocak 2017 yılında kaldırılacağı kesinleşmiştir. Günümüzden 4 yıl önce gensoru önergesi kaldırılmıştır.

Meclisin gensoru geçmişindeki olaylara örnek vermek gerekirse Demirel grubunun düşmesi, 1982 Anayasası sonrası gensoru, Güler İleri istifa etmek zorunda kalması, Susurluk olayı, Mehmet Ağar, Mesut Yılmaz siyasinin düşmesi, Er Sümer istifası, AKP iktidar dönemi verilebilmektedir.

Meclisin gensoru tarihinde daha geriye gitmek gerekirse birinci yasama dönemi, ikinci yasama dönemi ve üçüncü yasama dönemi olmak üzere toplamda 33 adet gensoru önergesi verilmiştir.