Geçmişten günümüze ortaöğretimde “merkezi sınavlar”

Türkiye'deki ortaöğretime geçiş sistemine ilişkin SETA'nın hazırladığı rapor ve derlenen bilgilere göre, sınavla öğrenci alan okulların tarihi çok eskilere dayanıyor. 1955 yılından itibaren hizmet vermeye başlayan ve yabancı dilde eğitim sunan kolejler öğrencilerini sınavla seçiyordu. Daha sonra öğrencilerini sınavla alan 1964 yılında itibaren fen lisesi, 1985 yılından itibaren Anadolu imam hatip liseleri, 1990 yılından itibaren Anadolu öğretmen liseleri ile 2003 yılında faaliyete geçen sosyal bilimler lisesi kurulmaya başladı. Kolej olarak açılan ve şimdilerde Anadolu lisesi olarak bilinen okullar ise 1999 yılına kadar öğrencilerini ilkokuldan itibaren merkezi sınavla aldı. Sekiz yıllık kesintisiz eğitim uygulamasının başlamasıyla Anadolu liselerinin ortaokul kısmı kapanmış, Anadolu liseleri hazırlık ve üç yıllık lise eğitimi vermeye başladı. Yeni düzenlemeyle öğrenciler, 8’inci sınıftan itibaren Anadolu liselerine yerleşmek için sınava girmeye başladı.

LGS, OKS, SBS

Türkiye'de ortaöğretime geçişte merkezi sınavlar hep var oldu, ancak bu sınavların yöntemleri farklılıklar gösterdi. Liselere Giriş Sınavı (LGS), Ortaöğretim Kurumları Seçme ve Yerleştirme Sınavı (OKS), Seviye Belirleme Sınavları, Seviye Belirleme Sınavı (SBS) uygulanan farklı sınav sistemleriydi. 2000'li yıllarda sınavla öğrenci alan ortaöğretim kurumlarına LGS ile yerleştirme yapılırken, 2004 yılından itibaren OKS'ye geçilmiş, 2008 yılında son kez yapılan OKS ile bu sistem de terkedildi. OKS sistemine geçilerek özel okullar ile polis kolejine öğrenci alımları da bu sınavla yapılmaya başlandı. İlköğretim 6, 7 ve 8’inci sınıflar için düzenlenen SBS'lere ise 2008 yılında geçildi, bu yılda sadece 6 ve 7’nci sınıflar için SBS düzenlendi. 2009 yılından itibaren ise bu sınav ilköğretim 8’inci sınıflara uygulandı.

MEB, SBS sınavlarına geçişin sebeplerini açıklayan bir kitapçık hazırlayarak, değişikliğin müfredattaki yenilenmeye bağlı olarak, farklı bir ölçme sınavının yapılmasına gereksinim duyulduğu dile getirildi. İlerleyen süreçte SBS'ler kademeli olarak kaldırıldı ve sadece ilköğretim 8’inci sınıflara uygulanır hale geldi. SBS ise 2012-2013 eğitim öğretim yılında son kez yapıldı.

MEB, ortaöğretime geçişte yeni sistemi dün kamuoyuyla paylaştı. Gelecek yıldan itibaren 6 temel ders için 8’inci sınıfta öğretmen tarafından dönemsel yapılan sınavlardan biri merkezi olarak gerçekleştirilecek. Bu yeni sistemde, yeni bir sınav olmayacak, öğrencilerin her dersten zaten girdikleri yazılıları Milli Eğitim Bakanlığı merkezi olarak yapacak.

Diğer ülkelerde durum nasıl?

Ortaöğretime geçişte her ülkenin farklı uygulamaları bulunuyor. ABD, Japonya, İngiltere (Gramer okulu), Macaristan, Güney Kore ile Hollanda merkezi sınavla liseye öğrenci alırken, Çin, Fransa, İtalya, Singapur ortaokul bitirme sınavı uyguluyor. Bazı ülkelerde sadece okul notları, öğretmen görüşü, okul bazlı giriş sınavı da etkili bir yöntem olarak kullanılıyor.

Ülkelere göre uygulamalar şöyle:
ABD'de liseye geçişte öğrenciler adrese dayalı olarak evlerine yakın bir liseye yerleşebildiği gibi, sınavla da bazı okullara yerleşebiliyor. Bazı eyaletlerde önemli devlet okulları öğrencilerini sınavla seçiyor.
Çin'de, ortaöğretimde birinci kademeyi bitiren öğrenciler yılda bir kez ve yerelde yapılan giriş sınavına katılıyor. Sonuçlara göre okullar kontenjan belirleyerek öğrenci alıyor. Çin, genel liselerin kalitesini desteklemek için giriş sınavlarını destekliyor.
Almanya'da, okul türlerine yönlendirme erken yaşlarda başlıyor. İlkokulu bitirenler başarılarına ve öğretmenlerinin değerlendirmelerine göre okullara yerleşiyor.
Fransa'da ise liseyi bitirmek için bitirme sınavına giren öğrenciler, sınavda belirlenen derslerin sorularını yanıtlıyor. Okul notlarının da önemli olduğu eğitim sisteminde üst öğrenime geçişte öğrencinin temel değerleri de önemli yer tutuyor.
İtalya'da genel ve meslek liselerine geçebilmek için ortaokul bitirme sınavında başarılı olmak ve diploma almak şartı aranıyor. Başarılı olanlar istediği liseyi tercih edebiliyor.
Güney Kore'de öğrenciler liselere yerleştirilirken seçme sınavına giriyor ve yerleştirmede notları da etkili oluyor.
İngiltere'de merkezi sınavla öğrenci seçme uygulaması yer almıyor. Burada, genel okullara herhangi bir ölçüte bağlı kalınmaksızın kayıtlar yapılıyor. Farklı adlardaki diğer okullar ise öğrenci seçimini kendisi belirliyor.
Finlandiya'da ise ülke genelinde yapılan bir sınav yok. Liseye gelen öğrenciler ortaöğretimdeki başarı notlarına göre gruplandırılıyor.