Gazel Nedir? Gazel Türleri, Örnekleri Ve Özellikleri Hakkında Bilgi

Gazel, Arapçadan gelen bir sözcüktür. Divan edebiyatında en fazla görülen nazım şekline gazel denilmektedir. Divan edebiyatında kasidelerin başında olan ve aşktan söz edilen kısım gazel olarak adlandırılmaktadır. Gazel genel olarak küçük şiir anlamına gelmektedir.

Gazel Nedir?

Arap ve Fas edebiyatlarından doğan divan edebiyatında gazel çok önemli bir yere sahiptir. Türk edebiyatında özellikle 15. ve 19. yüzyıl arasında divan edebiyatı etkili olmuştur. Divan edebiyatı özellikleri ve kapsamları açısından geniştir.15. ve 19. yüzyıl arasında etkili olan divan edebiyatında eserlerde gazel örneklerine rastlanır.

Anadolu Selçuklu döneminde Türk edebiyatına giren divan edebiyatı gelişimini sürdürmüştür. Bu noktada İran edebiyatı ile yarışır bir hale de gelinmiştir. Divan edebiyatında çok fazla kullanılan gazel ise küçük şiirler anlamına gelmektedir. Gazel içerisinde çok sayıda yapısal terim bulunmaktadır. Bu kapsamda gazelin de kendine has bir kafiye örgüsü bulunur.

Gazelin kafiye örgüsü "aa, ba, ca" şeklinde ilerler. Gazelin ilk beyitine matla denilirken son beyit ise makta olarak adlandırılmaktadır. Gazelde matladan sonra hüsn-i matla beyiti gelmektedir. Maktadan önceki beyit de hüsn-i makta olarak adlandırılmaktadır. Divan edebiyatında yer alan gazelin en güzel beyitine de "şah beyit" denilmektedir. Şah beyit gazelde yazılan en güzel beyit anlamına gelir.

Gazel Türleri Nelerdir?

Gazel-i Muvaşşah: Akrostiş de denilen ismin baş harflerine göre gazel yazılmasıdır.

Musammat Gazel: Gazellerde iç kafiye kullanılarak yazılmış ise buna musammat gazel denilmektedir. İç kafiyelerden bölündüğünde murabba ortaya çıkar.

Na-tamam Gazel: Genellikle 3 ve ya 4 beyit olarak yazılan kısa gazellerdir.

Müşterek Gazel: İki farklı şairin birlikte oluşturmuş oldukları gazellere denilmektedir.

Mükerrer Gazel: Edebiyatta çok kullanılmayan bir gazel türü olarak bilinir. Bu gazellerin her mısrasında aks sanatı yapılır.

Müzeyyel Gazel: Bu gazelde gazeli mahlası ile söyleyen şair daha sonra başka bir kişiyi övmek için şiirinde eklemeler yapar. Bu türde arttırılarak kaleme alınan gazellere müzeyyel gazel denilir.

Mülemma Gazel: Bazı şairlerin Arapça, Farsça ve Türkçe'yi birlikte kullanması ile oluşturulan gazel çeşitlerine denilmektedir. Konularına göre gazel türleri aşıkane gazel, rindane gazel, hikem-i gazel, şuhan-e gazel ve sofiyane gazel olarak çeşitlendirilebilir.

Gazel Örnekleri Nelerdir?

Gazelin en önemli temsilcileri Fuzuli, Baki ve Ziya Paşa olarak bilinmektedir. Gazel örnekleri ise şu şekilde sıralanabilir;

Fuzuli

Beni candan usandırdı, cefadan yar usanmaz mı

Felekler yansı ahımdan, muradım şemi yanmaz mı?

Baki

Serv ile kametüne kimse dimez hem serdür

Müntena kametün andan dahi bala terdür.

Gazelin Özellikleri Hakkında Bilgi

Gazel divan edebiyatında özellikleri bakımından oldukça zengin olması ile bilinir. Her gazel beyitlerden oluşur. Gazeldeki bu beyitler ise ikili dize şeklinde yazılır. Gazelde beyitlerin sayısı çoğunlukla 5 ve 15 arasında değişmektedir. Bunun yanı sıra daha uzun gazel örnekleri de bulunur.

Yaklaşık 15'ten daha fazla beyit bulunduran gazellere de mutavval gazel denilmektedir. Gazel türünün konusu çoğunlukla liriktir. Gazelde coşku ve heyecan içeren kelimeler de çok sık kullanılır. Bazı gazeller ise bestelenmek için yazılmaktadır. Bu gazel çeşitlerinin de çok fazla örneği bulunur. Özellikle makam ile gazel okunması durumunda bu gazeli okuyan kişilere de gazelhan denilir.