Fosfor döngüsü nedir ve nasıl gerçekleşir? Fosfor döngüsü aşamaları
Güncelleme Tarihi:
Fosfor doğa için önemli yer teşkil eden bir mineral olarak bilinmektedir. Yaşam için gerekli bir yapıya sahip bulunmaktadır. Fosforun omurgalılar ve tüm canlılar için büyük bir önemi vardır. Bu nedenle yapısal olarak araştırılması doğru olacaktır. Fosfor yapı olarak kayaçlarda bulunmaktadır. Yaşam içinde bulunan tüm canlıların az miktarda fosfora ihtiyacı bulunmaktadır. İşte, fosfor döngüsü hakkında tüm detaylar.
Fosfor döngüsü karlardan sulara ve sulardan karalara olmaktadır. Çünkü fosfor oksijen, karbon elementleri gibi gaz haline geçememektedir.
Fosfor döngüsü karadan suya ve sudan karaya olmaktadır. Elementin döngüsü kolay olmaktadır. Çünkü fosfor gaz haline geçememektedir. Bu element canlıların protein yapımında görev yapmaktadır. Fosfor sayesinde omurgalıların kemik ve dişleri oluşmaktadır. Fosfor yapı içinde fosfat olarak bulunmaktadır. Fosfor elementinin kaynağı ise fosfatlı kayalar olmaktadır.
Bu sistem bir döngü şeklinde tabiata karışmaktadır. Fosfor kayaçların yapısında bulunmaktadır. Kayaç ise mineral ve taş parçalarının bir araya gelmesinden oluşan kaya parçalarıdır. Bu kayaçlar tabiat olayları ile aşındıkça inorganik fosfat olarak toprağa karışmaktadır. Toprağa karışan bu fosfat yapısı bitkiler tarafından dönüştürülür. Fosfat bitkiler aracılığı ile organik fosfat haline dönüşür.
Fosfor Döngüsü Nasıl Gerçekleşir?
Fosfor elementi gaz haline geçememektedir. Bu nedenle atmosferde fosfor bulunmaz. Ama tabiat içinde bulunan ilgili harika bir döngü kurulmuştur. Karalar ve sular arasında bir taşınma söz konusu olmaktadır. Okyanusların diplerinde tortul kayaçlar bulunmaktadır. Bu kayaçlar fosfor döngüsünde çok etkili olmaktadır.
Kayaçların içinde fosfat tuzları bulunmaktadır. Su aracılığı ile bu fosfat mineralleri aşınır. Aşınma sonucu ortaya çıkan bu iyonlar bitkiler ve diğer canlılar tarafından emilmektedir. Bu şekilde inorganik olan fosfat organik hale dönüştürülür. Bu şekilde bir besin zincirini doğa kendi sistemi oluşturmuş olur.
Bu sistemin çalışması hiç durmamaktadır. Ölen bitki ve hayvanların artıkları tabiata karışarak tekrar inorganik fosfata dönüşür. Bu şekilde fosfor döngüsü tamamlanmaktadır. Fosfor döngüsü diğer döngülere kıyasla daha yavaş ilerlemektedir. Fosfor döngüsü hem karasal hem de su ekosistemlerinde çalışmaktadır.
Fosfor Döngüsü Aşamaları
Fosfor döngüsünün aşamaları ve süresi kayaçlarda ve ekosistemlerde farklı olmaktadır. Kayaların yapısında bulunan fosfor kayaların aşınması ile sulara karışmaktadır. Fosfor kayaların yapısında fosfat olarak bulunmaktadır. Fosfat küçük akarsulardan büyük okyanuslara kadar bu taşınma aracılığı ile ulaşmaktadır. Okyanuslara ulaşan fosfat, diğer mineraller ile birlikte burada birikmektedir. Bu birikim ve bekleme süreci çok uzun sürer. Milyonlarca yıl sonra deniz tabanından bir bölüm yüzeye çıkmaktadır.
Bu şekilde karasal yapı oluşmaktadır. Döngü bitmez ve kayaların aşınması ile döngü devam eder. Ama karadan okyanusa geçiş süreci okyanustan karaya geçiş sürecinden hızlı olmaktadır. Bu süre yüzbinlerce yıl sürmektedir. Ekosistem yani canlı ve cansız varlıkların ilişkileri ile oluşan döngü daha hızlı olmaktadır. Doğada bulunan canlıların fosfora ihtiyacı vardır. Çünkü fosfor Nükleik asit, fosfolipitler, ATP, NADPH yapılarının ana bileşenleridir.
Tüm bitkiler fosforu kullanmaktadır ve bunu yaparken fosforun iyonik yapısını kullanırlar. Bu durum hızlı olarak gerçekleşir ve toprağın fosfor miktarı hızlı bir şekilde düşer. Ama otçul beslenen hayvanların fosfor kaynağı bu bitkilerdir. Fosfor kaynağı olan bu bitkileri yedikten sonra dışkılama ile tabiata geri döndürürler. Ayrıca ölen canlılar aracılığıyla da fosfor toprağa taşınmaktadır. Döngü hiç kesilmeden devam etmektedir. Bu fosforu bitkiler alarak yeniden dolaşıma katmaktadır.
Fosforun Fazla Olmasının Sorunları
Fosfor her canlı için gerekli olmaktadır. Ama fazla olması sorun yaratmaktadır. Çünkü fazlası çevresel dengeyi bozabilir. Fosforun fazla olması göl gibi küçük su birikintilerinde bakteri ve alglerin artmasına neden olmaktadır. Bu artış sonucu su yüzeyi bu algler ile kaplanmaktadır. Su yüzeyi bu algler ile kaplandığında güneş ışığı suyun derinliklerine ulaşamamaktadır. Olayın sonucunda ise balıkların ihtiyacı olan oksijen azalmaktadır.