Fiil çatısı nedir? Fiillerde çatı konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Fiillerde çatılar, eylemin özne ve nesneyle etkileşimine göre ikiye ayrılır. Özne - yüklem etkileşimine göre fiiller dört ana başlıkta toplanır. 1- Etken fiiller (yapmak, etmek, bulmak) 2- Edilgen Filler (Yapılmak, katılmak, sunulmak) 3- Dönüşlü fiiller (gücenmek, darılmak, kırılmak 4- İşteş Fiiller (Çatışmak, Kavuşmak, Buluşmak). Fiil çatısı konusunu örnek cümlelerle detaylı olarak derledik.
Nesne - yüklem etkileşimine göre fiiller de dörde ayrılır. 1- Geçişli
2- Geçişsiz 3- Oldurgan 4- Ettirgen
Nesne, özne ve yüklem görevinde kullanılan kelimelerin birbirleriyle olan etkileşimlerine fiil çatısı denir. Örneğin nesnesi olan fiiller geçişlidir. Bu fiiller neyi ya da kimi sorusuna cevap verebilir.
Örnek:
Beni hatırladın mı?
Kimi hatırladın mı?
Beni.
Nesnesi olmayan eylemler ise geçişsiz fiildir.
Örnek:
''En sonunda sakinleşti''
Sakinleşti kelimesi neyi ve kimi sorularına cevap veremediği için geçişsiz fiildir.
Özne tarafından gerçekleştirilen eylemlere etken, başka biri tarafından yapılan eylemlere ise edilgen denir.
Örnekler:
1- Anlaşamadığımız için ayrılma kararı aldık.
''Karar almak'' eylemi cümlenin öznesi tarafından gerçekleştirildiği için etken fiildir.
2- Anılar bir bir unutuldu.
Bu cümlenin öznesi anılardır. Unutmak eyleminin kim tarafından yapıldığı ise belirsizdir. Bu nedenle ''unutulmak'' etken değil edilgen bir fiildir.
Öznenin hem yaptığı hem de etkilendiği eylemlere dönüşlü fiil denir. İşteş fiiller ise karşılıklı ya da birlikte yapılır.
Örnekler:
1- Söylediğin sözlere çok kırılmış.
Kırılmak - Dönüşlü Fiil
2- İki kardeş yıllar sonra birbirine kavuştu.
Kavuşmak eylemi iki kişi tarafından gerçekleştirildiği için işteştir.
Fiillerde Çatı Konu Anlatımı
ÖZNE - YÜKLEM ETKİLEŞİMİNE GÖRE FİİLLER
A- ETKEN FİİL
Örnek Cümleler:
1- Bu iki katlı evi dedem yıllar önce tek başına yapmış.
2- Takımımız bu maçta çok iyi mücadele etti.
3- Ablanla birlikte kitaplığı düzenledik.
4- Yarınki sınava çok iyi çalıştım.
5- Hafta sonu hep birlikte pikniğe gideceğiz.
B- EDİLGEN FİİL
Örnek Cümleler:
1- Bu satırlar ismi bilinmeyen kişiler tarafından yazıldı.
2- Dün akşamki fırtınada ağaçların dalları kırılmış.
3- Değerli eşyalar çok ucuza satıldı.
4- İşlerin bir kısmı yarına bırakıldı.
5- Şüpheli iki gün boyunca gözetim altında tutuldu.
C- İŞTEŞ FİİL
Örnek Cümleler:
1- Yarın saat 2'de sinemanın önünde buluşacağız.
2- Eski dostlarla uzun uzun dertleştik.
3- Yaşanan çatışmada 2 kişi hayatını kaybetti.
D- DÖNÜŞLÜ FİİL
Örnek Cümleler:
1- Emin ol o da senin kadar üzüldü.
2- Saat kurmama rağmen bugün öğlene doğru uyandım.
3- Ben de sizi gördüğüme çok sevindim.
2- NESNE - YÜKLEM ETKİLEŞİMİNE GÖRE FİİLER
A - GEÇİŞLİ FİİL
1- Eşyaları aldığım yere geri koydum.
2- Kız arkadaşımı evine kadar bıraktım.
3- Bugün saatlerce ablamla birlikte evi temizledik.
4- Kırtasiyeden defter, kalem ve sulu boya aldım.
5- Onu bir daha asla üzmeyeceğim.
6- Gözlerim her yerde seni aradı.
7- Aradığım kitapları Taksimdeki sahafta buldum.
8- Bu akşam film izleyecek miyiz?
B- GEÇİŞSİZ FİİL
1- Yorgun olduğu için kanepede uyuyakalmışım.
2- Ağlamaktan gözleri şişmiş.
3- Bu yaz ailemle birlikte Antalya'ya gideceğiz.
4- Baharatlı yiyecekler mideme dokunuyor.
C- OLDURGAN FİİL
Örnek Cümleler:
1- Attığı palavralarla hepimizi ayakta uyuttu. (Uyumak - Uyutmak)
2- Kullanılmayan eşyaları depoya kaldırdım. (Kalkmak - Kaldırmak)
D- ETTİRGEN FİİL
Örnek Cümleler:
1- Tembel biri olduğu için kendi yapması gereken işleri başkasına yaptırıyor.
2- Öğrencilere bu dönem Dostoyevski ve Balzac okuttum.