Falez nedir ve nasıl oluşur? Falez nerelerde görülür (Coğrafya)

Coğrafya birçok alanı kapsayan bir bilimdir. Yeryüzü şekillerinin tamamı coğrafya konusudur. Dünyayı daha yakından tanımak ve dünyanın bilinmeyen tüm özelliklerini anlayabilmemiz açısından coğrafya önemli bir bilimdir. Falez de coğrafya konularından bir tanesidir. Falez Fransızca kökenli falaise kelimesinden dilimize geçmiştir. Falez terimi dik kayalıklı sahil anlamına gelmektedir.

 Falez Nedir ve Nasıl Oluşur?

 Falez dilimizde yalıyar olarak ta adlandırılır. Okyanus, deniz ve göl kenarında bulunan uçurumlu dik kayalardır. Özellikle dalgaların sahile çarpması ve buradaki aşındırmanın zaman içerisindeki etkisiyle oluşan dikiklerdir. Direkt olarak dalgaların aşındırmasıyla oluşabilecek bir şekil değildir. Dalganın çarptığı kıyı bölgesinde bir tabaka, çatlak veya oyuğun da bulunması gerekir. Bu oyuk dalganın zaman içerisindeki hareketlerine ve gücüne bağlı olarak büyür ve oyuğun üzerindeki kayalar düşerek, karalar içeri doğru hareket eder. Oyukların her çökmesi ve kayaların bu hareketi dik uçurumları yani falezleri oluşturmuş olur. Falezler bıkmak usanmak bilmeden ilerleyebilir. Özellikle falezlerin bulunduğu bölgelerdeki yeryüzü şekilleri kaya, oyuk, tabaka ve çatlaklar buna uygunsa falez oluşumu etkisini arttırarak devam eder.

 Falezler zaman oluşumlu bir şekildir. Güçlü dalga ve akıntıların sürekli olarak kıyıyı dövmesi ve karaların içe doğru hareketlenmesiyle oluştur. Yani falez oluşumu için birçok etken koşulun oluşması gerekmektedir. Özellikle kumtaşı kireç taşı veya granit kaya türüne sahip olan bölgelerde falez oluşumlarına daha sık rastlanır. Çünkü bu toprak ve kaya yapıları aşınmaya çok müsaittir. Okyanus, deniz ve göllerin de ciddi bir aşındırma gücüne sahip olduğu düşünülürse falezlerin oluşması kaçınılmazdır. Falezlerin kendi içerisinde çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar; Sözde (yalancı) falez, ölü falez, canlı falez, dalan falez, çift falez.

 Sözde (Yalancı) Falez: Dalga aşındırması haricinde tektonik durumlar tarafından oluşmuş dikiklere sözde falez denir.

 Ölü Falez: Dalga aşındırmalarının hatta fırtınalı denizlerdeki büyük dağların bile dışında kalmış, hiçbir aşındırma kuvvetine maruz kalmayacak kadar gerilemiş falez türüne ölü falez denir.

 Canlı Falez: Deniz dalgalarının direkt olarak etkisi altına aldığı, genellikle dalgaların alttan oyması ile çentik şeklinde oluşan falez türüdür.

 Dalan Falez: Bu falez genel olarak tektonik kökenli bir falez türüdür. Bu türden bir falez oluşumu için herhangi bir aşındırma şekli yoktur. Toprağın direk olarak çökmesi sonucu oluşur.

 Çift Falez: Aynı kıyı üzerinde yan yana oluşmuş falez türüdür.

 Falez Tipleri

 Üç farklı falez tipi bulunur. Bunlar Tip A, Tip B ve Tip C şeklinde adlandırılır.

 TİP A: Bu tipte oluşan falezin kıyı şekli hafif eğimli olarak derinleşir.

 TİP B: bu tipteki kıyı platformu yatay veya yataya yakın bir şekilde bulunabilir ve burada dar bir plaj da oluşabilir.

 TİP C: Dik falezin deniz seviyesi altında da aynı oranda devam ettiği türüdür.

 Falez Nerelerde Görülür?

 Falezler dünyanın birçok yerinde bulunan bir oluşum şeklidir. Ülkemizde de falez örneklerine rastlayabilir. Ülkemizde ve dünya üzerinde bulunan bazı falez şekilleri şunlardır.

 Dünyada: Japonya’da bulunan Oki adaları, İrlanda’daki Moher kayalıkları, Portekiz’de bulunan Falez kıyıklıkları, Avusturalya’daki 12 havariler falezleri, Almanyanın kuzeydoğusunda Mecklenburg-Vorpommern eyaletinde bulunan falezler.

 Ülkemizde: Ülkemizdeki en önemli falez örneklerinden birisi Antalya limanının bulunduğu bölgenin neredeyse tamamıdır. Ayrıca; Kocaeli’nde bulunan Kerpe kayalıkları, İstanbul Karadeniz sahili, Sinop ilinin yüksek sahil kısımları, Düzce’nin Akçakoca İlçesindeki falez kıyıları bunlara en önemli örnektir.