Evde öğrenme

Pandemi döneminde okul öncesi dönem çocuklarının çoğunluğunun eğitim kurumlarına devam edemediği biliniyor.  Çocukların okul öncesi eğitim kurumlarına gidememelerinden dolayı bu süreçte ev ortamlarının önemini arttı. Okul öncesi dönemdeki çocuklar yaparak-yaşayarak, somut öğrenme materyalleri ile öğrendikleri için bu süreçte ev ortamında çocukların gelişimini destekleyici öğrenme ortamlarının oluşturulması ve bu doğrultuda öğrenme materyallerinin zenginleştirilmesi oldukça önem taşıyor. Ev ortamında okul öncesi eğitim kurumları kadar zengin uyaran bulunması zor olmakla birlikte, çocuğun gelişimi destekleyici ortamlar oluşturularak öğrenme materyallerinden yararlanılabilir.

NELER YAPILABİLİR?
• Ev ortamında Legolardan yararlanılabilir. Çocuklar boyutları ve renkleri değişen Legoları sıralama, karşılaştırma ve gruplama yapabilirler. Legolar çocuklarda renk, sayı, şekil boyut vb. matematiksel kavramlarının kazanılmasını desteklerken hayal gücüne dayanan özgün yapılar oluşturma süreci de yaratıcılıklarını, ince motor becerilerini destekler. 

• Pandemi sürecinde ev ortamında ev eşyalarından oluşan günlük yaşam materyalleri de çocukların gelişim ve öğrenmelerini destekler. Ev ortamında anne baba ile birlikte yapılacak deneyimler çocukların günlük yaşam becerilerine katkı sağlarken anne-baba çocuk iletişimini de artır. Evde çiçekleri sulama, çiçek dikme, oyun yoluyla ev toplama gibi etkinlikler planlanabilir. 

• Çocukla ebeveyn rehberliğinde yiyecek hazırlama etkinlikleri yapılabilir. Beraber kek, kurabiye yapımı gibi etkinlikler çocuklarda günlük yaşam aktivitelerini geliştirmelerine katkı sağlarken aynı zamanda çocuklarda miktar, sayı gibi kavram gelişimine de katkı sağlıyor. Örneğin kek hazırlama sürecinde çocuktan 3 yumurta kırmasını, 1 bardak süt koyarak kek karışımına ilave etmesini istemek öğrenme sürecine katkı sağlarken keki karıştırması ise dikkat sürecine ve motor becerilerine katkı sağlar.

DOĞAL MATERYALLER KULLANIN
• Ev ortamında çocukların en çok hoşlandıkları aktiviteler arasında suyla yapılan etkinlikler yer alıyor. Çocuklarla çeşitli hacimlerdeki kaplarla su doldurma ve boşatma etkinlikleri tasarlanabilir. Küçük bir kovada kayıklar yapılarak yüzdürülebilir.

• Ev ortamında, kâğıt kesme, düğme dikme, giyinme, kurdele bağlama, düğme ilikleme gibi etkinliklere de yer verilebilir. Evdeki doğal materyallerin birçoğu ile yapılabilecek etkinlikler çocuklar için zengin öğrenme ortamlarının yaratılmasında önemli. Ev ortamında çocuğun bitki ve hayvanların bakımı, bulaşık makinası yerleştirme, yemek masası hazırlama süreçlerine dâhil edilmesi örnek olarak verilebilir. Pandemi sürecinde çocuklara kendi çamaşırlarını katlama gibi yaşına uygun görevler verilmesi ince motor becerilerinin yanı sıra öz bakım becerileri, sorumluluk, iş birliği, yardımlaşma gibi sosyal becerilerinin gelişmesini de destekler.

DANS ETKİNLİKLERİ TASARLAYIN
• Pandemi sürecindeki kısıtlamalardan dolayı çocukların hareket ihtiyaçları artmıştır. Bu doğrultuda çocukları evde harekelerini desteklemeye yönelik materyaller kullanılabilir. Müzik eşliğinde çeşitli materyaller ile (kumaş parçaları, tül vb.) dans etme etkinlikleri tasarlanabilir. Çocuklara yönelik çeşitli jimnastik ve dans videoları izlenerek hareketler tekrar edilebilir.
• Pandemi sürecinde ebeveynler doğal ortamlardan toplayacakları çeşitli doğal malzemeler ile çocuklar için etkinlikler oluşturabilirler. Örneğin deniz kenarında yaşayan ebeveynler deniz, kabuğu, kum, çakıl taşı gibi malzemeleri toplayarak evde bu materyaller ile sanat etkinlikleri planlayabilirler. Doğal ortamda toplanan yaprakları boyama, renklerine, büyüklerine göre gruplama gibi birçok etkinlik oluşturulabilir.  Doğal malzemeler çocukları doğayı keşfetmeye yöneltir ve doğa ile ilişki kurmaya teşvik eder. Çocukların doğa ile etkileşime geçmesi, risk alma, araştırma, keşfetme, problem çözme, yaratıcılık becerilerini destekler ve merak duygusunu geliştirir. 

MATEMATİK ÖNEMLİ
• Pandemi sürecinde ev ortamında sınıflama, karşılaştırma, eşleştirme, sayma, şekil, zaman ve mekân gibi kavramlardan oluşan matematik materyalleri de çocukların öğrenmelerini destekleyici materyallerdir. Örneğin abaküs, kavram kartları matematik materyalleri için örnek verilebilir. Bu materyaller ile  çocuklar matematiği eğlenceli bir şekilde öğrenirler. Çocuklar matematiği rahat ve keyifli bir şekilde deneyimlediklerinde, matematiğe yönelik olumlu tutumlar geliştirecektir. Evdeki çeşitli nesnelerle de sayma işlemi yapılabilir. Örneğin sofra kurulurken tabakların sayılması, çorapların katlanırken sayılması, renklerine göre eşleştirilmesi gibi etkinlikler yapılabilir. Evdeki fasulye nohut gibi bakliyatlardan yararlanarak sayma işlemleri planlanabilir. Matematik tamamen soyut bir bilgidir;  bu soyut bilgi biçiminin somut bir biçimde sunulduğu materyaller erken çocukluk yıllarında oldukça önemli. 
• Okul öncesi dönem çocukları sıklıkla  –mış gibi yaptıkları sembolik oyunları oynar. Çocuklar sembolik oyunları sırasında her türlü nesneyi oyun materyali olarak kullanabilir.  Örneğin bir çubuğu at, bir legoyu oyuncak bebeğini beslerken kaşık gibi kullanabilir. Sembolik oyunlar çocukların yaratıcılıklarını, problem çözme becerilerini, duygu düzenleme becerilerini, erken okuryazarlık becerilerini, akıl yürütme süreçlerini destekler. Çocukların rol yaptıkları sembolik oyunlarını zenginleştirmek için dolgu oyuncaklar, oyuncak bebekler, itfaiye araçları, polis, asker, kostümleri, anne-baba kıyafetleri çeşitli kuklalar vb. gibi çocukların ilgi alanlarına yönelik oyun materyalleri için evde bir alan oluşturulabilir. 

BİRLİKTE KİTAP OKUYUN
• Çocukların erken okuryazarlık ve dil becerilerini desteklemek için evde çocuğa uygun farklı türde resimli hikâye kitaplarının yer aldığı kitaplık veya kitap okuma köşesi oluşturulabilir. Bu alanın rahat, aydınlık ve sessiz bir alanda oluşturulmasına özen gösterilmelidir. Pandemi sürecinde çocukla birlikte kitap okuma ebeveyn çocuk etkileşimini artırır, gelişimi ve öğrenmeyi birçok yönden destekler ve nitelik zaman geçirmeyi sağlar. Ebeveynler ve çocuklar birbirine öykü ile ilgili sorular sorabilir, öykünün kahramanlarını, olay sıralarını birlikte hatırlamaya çalışabilirler. Çocukla kitap okuma kelime dağarcığını, kendini ifade etme becerilerini, erken okuryazarlık becerilerini desteklerken okuma sevgisi ve alışkanlığı edinmelerinde temel oluşturur. • Pandemi sürecinde ev ortamında bilimsel etkinlikler yapılabilir. Çocuklar içindeki bulundukları çevreye karşı merak ve öğrenme arzusu duyarlar. Bilimsel materyaller yaşadıkları dünya hakkında yeni bilgiler öğrenmelerini desteklediği gibi bilimsel süreç becerilerini geliştirir. Bilimsel materyallerin gerçek nesnelerden oluşması gereklidir. Saat, takvim, küre, termometre, bilim dergileri, bitkiler, çimlendirme kapları ve tohumlar, mıknatıs, büyüteç, terazi, insan vücudu ve iskelet modeli vb. materyaller bilimsel materyallere örnek olarak verilebilir. Örneğin, pandemi döneminde okul öncesi çocukla tohum çimlendirme etkinliği yapılarak bitkinin bölümleri ve büyüme aşamaları gözlemlenebilir. Bu süreçte evde çeşitli deneyler yapılarak bilimsel süreç becerileri desteklenebilir. 

FOTOĞRAF ALBÜMÜ OLUŞTURUN
• Müzik ile ilgili materyaller çocukların erken dönemde müziğe ve ritme yönelik bilgi ve becerilerinin oluşmasını hem de genel bir müzik kültürünün oluşmasını destekleyecektir. Aynı zamanda işitsel algı ve ritim duygusunu da destekleyecektir. Sanat materyalleri çocukların özgün ürünler ortaya koymalarını, farklı malzemelerle etkileşime girerek keşfetmelerini sağlamakta ve yaratıcılıklarını desteklemektedir.  Sanat materyalleri pastel boyalar, kuru boyalar, çeşitli dokularda ve renklerde kâğıtlar, kesme-yapıştırma malzemeleri, gazete ve dergiler, oyun hamurları, ahşap boyama malzemeleri, tuval, evdeki artık materyal (kutular, kapaklar, kavanozlar, kumaş parçaları, boncuk, pamuk vb.) malzemelerden oluşmaktadır. Büyük boy kâğıtlar ile duvarları kaplayarak duvara resim yapması sağlanabilir. Evde çocuklar ile birlikte fotoğraf albümleri oluşturulabilir. 
• Pandemi döneminde çocukların çok fazla ekrana maruz kalmamaları önemlidir. Ev ortamında planlan öğrenme aktiviteleri çocukların teknoloji kullanımını da azaltacaktır. Ancak teknolojiyi tamamen yasaklamak da doğru bir bakış açısı değildir. Ebeveynler tarafından içeriği kontrol edilmiş ve gelişimi destekleyici çizgi filmler, animasyonlar, özellikle üretici içerikli videolar izlenebilir, sanal müze turları yapılabilir. Türkiye’den İstanbul Oyuncak Müzesi’ne ve dünyadan ise önemli müzelere sanal turlar yapılabilir. 

Aynur BÜTÜN AYHAN KİMDİR?
Eskişehir’de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Bandırma’da tamamladı. Lisans öğrenimini, 1995 yılında Gazi Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Okul Öncesi Eğitimi Öğretmenliği Anabilim Dalı’nda, yüksek lisans öğrenimini 1998 yılında Ankara Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı’nda, doktorasını 2005 yılında Ankara Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı’nda tamamladı. 1995-1999 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı Cebeci Kız Meslek Lisesi’nde Çocuk Gelişimi Eğitimi Öğretmeni olarak görev yaptı. 2001-2008 yıllar arasında Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksek Okulu Çocuk Gelişimi ve Eğitimi bölümünde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 2008 yılında Doçent, 2014 yılında da Profesör ünvanını aldı. 2009 yılından beri Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Çocuk gelişimi alanında, ulusal ve uluslararası dergilerde makaleleri, kitaplarda bölüm yazarlıkları ve kitap editörlükleri bulunuyor. Araştırmalarını çocuk gelişimi, hastanede çocuk ve ailesine yönelik psikososyal çalışmalar, çocuklarda ekran maruziyeti, çocuk ihmali konularında yürütüyor.