Etik ikilem nedir? Nasıl çözülür? Sağlıkta, psikolojide ve hemşirelikte etik ikilem ne anlam gelir?

Dilemma adıyla da bilinen ikilemler dörde ayrılır. Etik ve nedensellik ikilemi dışında, tutuklu ikilemi ve Sophie'nin Seçimi ikilemi de çeşitli bilim dallarında ve felsefi disiplinlerde ele alınır.

Etik İkilem Nedir?

Bireyin toplumsal koşullar ve zorlamalar karşısında iki farklı seçenekten birini tercih etmek zorunda kalmasına etik ya da ahlaki ikilem denir. Bu ikilemde, her iki seçenek de aynı oranda doğru ya da yanlış olabilir.

Etik İkilem Nasıl Çözülür?

Etik ikilemin çözülmesinde öncelikleri belirlemek önemlidir. Önceliklerin belirlenmesi sadece bireysel değil toplumsal zorunluluklara da dayanabilir.

Örneğin bir savaş fotoğrafçısı, bombardıman ateşi altında bir kişinin göçük altında kaldığını görebilir. Bu durumda yapması gereken ilk şey, yaralıyı kurtarmaya çalışmak ve ambulansı aramaktır. Mesleki görevi ise savaşın acı bilançosunu dünyaya göstermek adına yaralı kişinin fotoğrafını çekmektir.

Fotoğrafçının hangisini önce yapması gerektiği konusunda yaşadığı kafa karışıklığı ahlaki bir ikilemdir. Birçok kişiye göre öncelikli olarak yapması gereken şey, göçük altında kalan kişinin hayatını kurtarmaya çalışmaktadır. Meslek etiğine göre ise savaş muhabiri, söz konusu kişinin fotoğraflarını çekmeli ve bunu kamuoyuna duyurulmalıdır.

Etik ikilemin çözülmesinde genellikle iki farklı seçenek sunulur. Bunlardan ilki analitik düşünme metodu ile akılcı çözümler sunmaktır. Kısaca ''en mantıklısı neyse onu yapmak'' şeklinde özetlenebilecek bu bakış açısı, belli başlı ikilemlerin ortadan kalkmasını sağlar.

İkinci yöntem ise ''vicdanının sesine göre'' hareket etmektir. Ancak birçok filozofa göre ''vicdan'' soyut bir kavramdır. Bu nedenle vicdan diğer soyut kavramlar gibi yanıltıcı olabilir.

Sağlıkta, Psikolojide ve Hemşirelikte Etik İkilem Ne Anlama Gelir?

Psikolojide etik ikilem ''gerçeklik'' ile ''vicdan'' arasındaki çatışmadan doğar. Kişinin ''yapmak zorunda olduğu'' belli başlı şeylerle ''yapmak istediği şeyler'' arasındaki çelişki, bu ikilemin temel nedenidir.

Ötenazi, sağlıkta etik ikileme örnek olarak gösterilebilir. Güncelliğini koruyan tartışmalardan biri olan ötenazi, bir hastanın tıbbi yollardan yaşamına son vermesi demektir. Bunu isteyen kişi tarafından makul bir talep olarak değerlendirilen ötenazi, hasta hakları bakımından kabul edilebilir değildir. Hasta yakınlarının psikolojisi ve talepleri de ötenazinin reddedilmesinde önemli rol oynar. Tüm bunlar ahlaki bir ikilemin ortaya çıkmasına neden olur.

Psikolojide ise kişinin iç dünyasında yaşadığı tüm çatışmalar, etik ikileme örnek olarak gösterilebilir. Şefkat, sevgi, fedakarlık ve merhamet gibi, belli başlı durumlarda yanıltıcı olabilen duygular, psikolojik düzlemde etik ikilemlerin yaşanmasına neden olabilir.