Eşeye bağlı kalıtım nedir? Eşeye bağlı kalıtım örnekleri ile konu anlatımı

Eşeye bağlanma konusu, özellikle öğrenim hayatını sürdürmekte olan bireyler için çok büyük öneme sahiptir. Bu konuda bilgi sahibi olan öğrenciler böylelikle konuyla ilgili olarak karşılarına çıkan soruları yanıtlama şansı elde edebilme olanağı bulabilmektedir.

 Eşeye Bağlı Kalıtım Nedir?

 Otozom ve gonozom farklılaşması görülmesi durumu söz konusu olan bireylerde, gonozomlar üzerinde eşeyi belirleme özelliğine sahip olan genlerden başka bazı somatik karakterler ile alakalı genler de bulunması durumu söz konusudur. Bu genler dölden döle her zaman gonozomlar vasıtasıyla taşınır. Bundan nedenden dolayı da bu genlerin belirlediği karakterlere eşeye bağlı kalıtım denilmektedir.

 Eşeye Bağlı Kalıtım Örnekleri İle Konu Anlatımı

 Eşeye bağlı katlıtım konusunun kişiler tarafından daha anlaşılabilir bir niteliğe sahip olabilmesi için verilebilecek örneklerin faydası son derece büyük olmaktadır. Bundan dolayı şu örnekler, konuyu daha anlaşılır kılmak adına gösterilebilir:

 İnsanda Eşeye Bağlı Kalıtım: İnsanlarda bulunan kromozom sayısı 2n = 46 dır. Bu kromozomlardan bir çifti gonozom, 22 çifti ise otozom olarak bulunur.

 İnsanlarda eşey belirlenmesi XX – XY yöntemi ile gerçekleşmektedir. Buna göre;

 Dişi = ===> 2n = 46 ====> 2n = 44 + XX

 Erkek ===> 2n = 46 ====> 2n = 44 + XY

 ______ _______

 Otozom Gonozom

 Bazı nitelikler yalnızca X kromozomunda taşınır, bazı nitelikler ise yalnızca Y kromozomunda taşınır. Bazı niteliklerle alakalı allel genler hem X de Y kromozomunda bulunmaktadır.

 X e Bağlı Kalıtım:

 X kromozomunun Y kromozomuyla homolog olmayan bölgesinde taşınan karakterler X e bağlı kalıtım göstermektedir. Renk körlüğü ve hemofili bu karakterlere örnek olarak gösterilebilir. Buna göre:

 Renk Körlüğü; Renk körü olan bireyler kırmızı ve yeşil renkleri ayırt etme noktasında sorun yaşarlar. Yani ayırt edemezler. Bu bireylerde bulunan normal görme geni, renk körlüğü genine baskın durumdadır.

 R : Normal görme geni olmakta olup

 r : Renk körlüğü geni olmaktadır.

 Buna göre;

 Fenotip Genotip

 ________ ___________

 Normal dişi X üzeri R X üzeri R

 Taşıyıcı dişi X üzeri R X üzeri r

 Renk körü dişi X üxeri R Y

 Normal erkek X üzeri R Y

 Renk körü erkek X üzeri r Y

 Hemofili: X kromozomu üzerinde çekinik bir gen ile aktarılması durumu söz konusudur. Renk körlüğünden farklı olarak bu gen öldürücü bir nitelik barındırmaktadır. Bilindiği üzere hemofili, kanın pıhtılaşmaması hastalığıdır. Yaralanma ya da kanamalı durumlarda hemofili hastaları kan kaybından ölüm riskiyle karşı karşıyadırlar. Buna göre :

 H : Normal pıhtılaşma geni

 h : Hemofili geni

 Genotip

 ____________

 Normal dişi X üzeri H X üzeri H

 Taşıyıcı dişi X üzeri H X üzeri h

 Hemofili dişi X üzeri h X üzeri h

 Normal erkek X üzeri H Y

 Hemofili erkek X üzeri h Y

 Renk Körlüğü Yönüyle Hemofili yönüyle

 GENOTİP GENOTİP

 FENOTİP Erkek Dişi FENOTİP Erkek Dişi

 Hasta X üzeri r Y X üzeri r X üzeri r Hasta X üzeri h Y X üzeri h Y X üzeri h

 Sağlam X üzeri R Y X üzeri R X üzeri R Sağlam X üzeri H Y X üzeri H X üzeri H

 X üzeri R X üzeri r X üzeri H X üzeri h

 Erkek olan bireylerde bir tane X, dişilerde ise iki tane X kromozomu bulunmaktadır. Erkeklerde X ' e bağlı çekinik gen etkisini tek başınayken de gösterebileceğinden dolayı, çekinik fenotipte erkek bireylere daha fazla rastlanır. Dişilerde ise her iki X in çekinik geni taşıyor olması gerekeceği için, çekinik fenotipte dişi bireylerin fenotipte görülme ihtimali daha düşük olmaktadır.