Epirojenez Nedir, Özellikleri Nelerdir? Epirojenez Nasıl Oluşur? Epirojenez Örnekleri Ve Nedenleri

Epirojenez anlam bakımından kıta oluşumu demektir. Kara parçalarında ve denizde meydana gelen yükselme ya da alçalma gibi durumlar epirejenez olarak adlandırılır. Bir başka tanıma göre ise, yer kabuğunun büyük bir bölümde yaylanma ortaya çıkarması durumudur.

Epirojenez Nedir?

Epirojenez, farklı bir yoğunlukta olan yer kabuğu manto üzerinde dengeli bir şekilde durur. Bu durum izostazi olarak da bilinir. Denge durumu ise, izostatik denge ismi ile bilinir. Epirojenezin ortaya çıkabilmesi için bir yerdeki izostatik dengesinde bozulma meydana gelmelidir. Epirojenez, 'kıta oluşumu' olarak da bilinen kara ve denizlerde düşey doğrultudaki alçalma ve yükselme hareketleridir. Epirojenez, başka bir ifade ile yer kabuğunun geniş alanlı yaylanma hareketine denir.

Epirojenez Özellikleri Nelerdir?

Epirojenez durumunun oluşması için tabakaların durumlarında herhangi bir bozulmanın ortaya çıkması gerekir. Uzak bölgelerde yükselme ve alçalma hareketlerinin ortaya çıkması ile epirojenez meydana gelir. Bu durum yer kabuğunun yaylanması olarak da tanımlanabilir.

Epirojenez durumunun meydana gelmesi için bir yerdeki izostatik dengesinde bozulma ortaya çıkması gerekir. Bu bozulmaların meydana gelebilmesi için aradan çok uzun bir zaman geçmesi gerekiyor. İzostatik dengenin bozulmasına şu durumlar neden olur;

Deniz çukurlarında tortu oluşumunun fazla olması

İklimlerde meydana gelen değişimler

Deniz çukurlarında tortu oluşumunun fazla olması

Yeni bir dağ oluşumu ortaya çıkması

Engebeli olan yerlerdeki yüksek bölümlerin çok fazla aşınması

Epirojenez Nasıl Oluşur?

Yer kabuğu üzerinde meydana gelen geniş çaplı alçalma ve yükselme doğal hareketlerine epirojenez ismi verilir. Bir bölgede epirojenik hareketlerin ortaya çıkabilmesi için izostatik dengenin bozulması gerekir. Epirojenez, yer yüzünü en uzun süre içinde şekillendiren iç kuvvettir.

Deniz ilerlemesinin yaşandığı bir yerde akar suyun ağız kısmı deniz suları altında kalır. Akar suyun enerji potansiyeli de bu sayede azalır. Bunun sonucunda biriktirme yapar. Deniz gerilemesi var ise, akar suyun yatak eğimi giderek artar ve suyun aşındırma gücü de artar. Eğer bir yerde akarsu vadisi deniz içinde de ilerliyorsa deniz ilerlemesi meydana gelir.

Kıyı şekilleri yüksekte ya da kara içlerinde kalmış ise, deniz gerilemesi meydana gelir. Epirojenezde tabakaların durumunda bozulma olmaz. Doğanın değişimleri bu yer hareketleri ile ortaya çıkar. Çok uzun yıllar boyunca devam eden epirojenez sonucunda bazı bölgeler yükselirken bazı bölgeler sular altında kalabiliyor. Bu da yeni yerleşim yerlerinin ortaya çıkmasını ve bazı yerlerin de yok olmasına neden oluyor.

Epirojenez Örnekleri ve Nedenleri

Epirojenez oluşumu için Botni Körfezi örnek gösterilebilir. Burada 275 metrelik bir yükselme meydana gelmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda ise, çevrede her yıl bir santimetrelik bir yüksekliğin ortaya çıktığı tespit ediliyor. Burada karaların yükselmesinin yanında deniz seviyesinde azalma da meydana gelir.

Deniz seviyesinin çekilerek karanın öne çıkması ise, regresyon adını alır. Bu gibi bir durumda eski kıyılar yüksek bir yerde kaldığı için kıyı şekillerinin oluşumunu sağlanır. Türkiye’de epirojenez sonucunda , Anadolu yarım adası yukarı doğru yükselirken çevresinde bulunan Akdeniz, Karadeniz çanakları, Ege ile Ergene havzası çöker. Dünya üzerinde ise, İskandinavya yarımadası gittikçe yükselirken Hollanda ve Almanya da gittikçe çöker. Epirojenez sonucunda;

Jeoantiklinal (kıta) ve jeosenklinal (okyanus) ortaya çıkar.

2)Deniz ilerlemesi (transgrasyon) ve deniz gerilemesi (regrasyon) meydana gelir.