Endemik Canlı Nedir Ve Özellikleri Nelerdir? Endemik Canlıların Özellikleri Ve Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Yunanca kökenli endemik kelimesi 18. yüzyıla kadar sadece belli bir bölgede görülen hastalıkları tanımlamak için kullanılıyordu. Yalnızca bir ülkede ya da bölgede görülen salgın hastalıklara endemik, dünya geneline yayılan hastalıklara ise pandemik denir. Bu kelime günümüzde bir yöreye ya da bir ırka özgü anlamında da kullanılmaktadır. Endemik canlı nedir ve özellikleri nelerdir tüm detayları ile derledik.
Endemik terimi hem hayvanlar hem de bitkiler için kullanılır. Bir hayvanın ya da bitkinin endemik olarak adlandırılması için, sadece sınırlı bir çevrede yaşaması / yetişmesi gerekir. Örneğin kedi ya da köpek gibi evcil hayvanlar, endemik değildir. Çünkü kediler de köpekler de Antartika kıtası hariç tüm kıtalarda bulunur.
Endemik Canlı Nedir?
Endemik kelimesinin Türkçe karşılığı yereldir. Sınırlı bir bölgede yaşayan canlılar endemik olarak adlandırılır. Bu tür canlılar, bir çölde, ormanda ya da gölde yaşayabilir. Epidemik canlıların yaşam alanı belli başlı nedenlerden dolayı sınırlıdır. Bu nedenlerin başında çevre ve iklim şartları gelir. Endemik canlıların yaşam alanları koruma altına alınmadığı takdirde nesilleri tükenebilir.
Endemik canlılardan biri olan Ren Geyiklerinin, nesli tükenmek üzeredir. Bunun önüne geçmek için İskoçya'da Ren Geyiği avlamak yasaklanmıştır.
Endemik Canlıların Özellikleri Nelerdir?
1- Sınırlı bir bölgenin çevresel şartlarına uyum sağlayan endemik canlılar, başka bir ülkede ya da kıtada bulunmazlar.
2- Bu tür canlıların isimleri genellikle bulundukları bölgenin adıyla birlikte anılır.
Örneğin: Belçika Mavisi (Bir inek türü) ya da Bengal Kedisi.
3- Endemik canlılar kendi içerisinde dörde ayrılır. Paleoendemik canılar, daha öncesinde dünyanın genelinde var olup daha sona değişen iklim ve çevre şartlaı nedeniyle sınırlı bir alanda yaşamını sürdüren canlıların ortak adıdır. Örneğin 12. yüzyıldan önce Avrupa'nın genelinde görülen Ren geyikleri, günümüzde sadece İskoçya'nın sınırları içerisindedir.
4- Makroendemik adıyla da bilinen patroendemik canlılar, ''türünün tek örneği'' olan canlılardır. Bu terim daha çok bitkiler için kullanılır.
5- Şizoendemik canlıların en önemli özelliği yerleşim bölgelerinin zamanla değişebilmesidir. Hem beşeri hem çevresel faktörlere göre şizoendemik canlıların yaşam alanları daralabilir ya da genişleyebilir. Örneğin aşırı avlanma ya da sel ve yangın gibi doğal felaketler, bu tür canlıların daha sınırlı bir alanda yaşamasına neden olabilir. Küresel ısınma da şizoendemik canlıların, yaşam alanlarını kısıtlayan temel nedenler arasında yer alır.
6- Avrupa'da en fazla endemik bitki yetişen ülkelerin başında Türkiye gelir. Ülkemizde 3 bine yakın endemik bitki bulunmaktadır. Türkiye'nin bir yarım ada ülkesi ve üç mevsimin aynı anda yaşanması, endemik bitkilerin bu kadar fazla olmasındaki en büyük etkenlerden biridir.
Endemik Canlı Örnekleri
1- Sibirya Kurdu
Diğer adı Husky olan Sibirya Kurdu, yalnızca Rusya'nın kuzey kesiminde yaşayan endemik bir hayvan türüdür. M.Ö evcilleştirilen bu hayvanlar, kalın derileri sayesinde soğuğa karşı dayanıklıdır. Ortalama yaşam süreleri 15 yıl olan Sibirya kurtları, gözcülük ve kızak çekme gibi işlerde kullanılır.
2- Sivas Kangalı
Adını Sivas'ın Kangal ilçesinden alan bu köpekler, en iri ve hızlı köpek türlerinden biridir.
3- İran Kedisi
Basık ve yuvarlak bir yüz şekline sahip olan İran kedileri, sessiz ve uysaldır. Sadece acıktıklarında miyavlayan bu kediler, 17. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Avrupa'ya getirilmiş ve tüm dünyada yayılmaya başlamıştır.
4- Van Kedisi
Genellikle bir gözü mavi bir gözü yeşil olan Van kedileri, dünyadaki en nadir üç kedi türünden biridir. Epidemik canlılar grubunda yer alan Van kedilerinin ortalama yaşam süresi 12 yıldır.