Ekolojik niş nedir, neleri kapsar ve nasıl belirlenir? Ekolojik niş örnkleri
Güncelleme Tarihi:
Canlıların içinde yaşadığı çevreyle ve birbirleriyle olan uyumuna ekolojik sistem denir. Ekolojik sistemin bozulmaması için her canlının yerine getirmesi gereken belli başlı görevler ve sorumluluklar vardır. Buna kısaca niş adı verilir. Canlılar görevleri ihmal eder ve yerine getirmezlerse sistem bozulmaya başlar. Aynı zamanda iklim değişiklikleri ve beşeri faktörler de ekolojik sistemin bozulmasındaki en büyük etkenler arasında yer alır. Ekolojik Niş nedir? Neleri kapsar ve nasıl belirlenir? İşte, ayrıntılar.
Niş, iradeye ve isteğe bağlı değildir. Hayvanlar içgüdüsel olarak hareket ettikleri için onlar için bir ''tercihten'' söz edilemez. Biyolojik süreçte insanların oynadığı roller de isteğe bağlı olmadığı için ''zorunluluk' olarak nitelendirilir.
Canlıların avlanması, beslenmesi, üremesi için yaptıkları tüm faaliyetlere ekolojik niş denir. Ekolojik nişte doğaya doğrudan değil dolaylı bir katkı vardır. Örneğin kedilerin tarlalara zarar veren böcekleri yemesi, beslenmeyle ilgili bir süreçtir. Ancak dolaylı olarak doğaya da katkı sağlar.
Ekolojik Niş Neleri Kapsar ve Nasıl Belirlenir?
Ekolojik niş son derece geniş bir kavramdır. Bu nedenle belirlenmesinde sadece biyolojik ve fizyolojik faktörler değil, çevresel faktörler de önemli bir yer tutar. Ekolojik nişte, canlıların çevreye uyum sağlamak için geçirdiği değişimlerle başlar. Bu değişimler ve adaptasyon süreci, nişin bir parçasıdır.
Canlıların fizyolojik özellikleri ve hangi türe ait oldukları da nişin belirlenmesinde önemli rol oynar. Örneğin yarasanın uçabilen tek memeli olması, onun çevreyle olan ilişkisini etkiler. Canlıların beslenme özellikleri ve alışkanlıkları da ekolojik nişin bir parçasıdır. Bazı hayvanlar tek başına avlanırken bazıları toplu halde avlanırlar. Bu ayrım da dolaylı olarak birbirleriyle ve doğayla olan ilişkilerinde belirleyici olur.
Ekolojik nişin ortaya çıkmasında ve canlıların arasındaki görev dağılımında beşeri faktörler de etkili olur. Örneğin çevre kirliliği ve küresel ısınma yüzünden, birçok hayvan, doğal yaşam alanlarından mahrum kalmıştır. Bu hayvanların yaşamak için başka yerlere göç etmesi ve burada çevreye uyum sağlamak için yeni görevler üstlenmeleri, ekolojik nişe örnek olarak gösterilebilir.
Niş kavramında ''fayda'' ve ''etkileşim'' önemli bir yer tutar. Bu nedenle doğaya dolaylı olarak ya da doğrudan verilen zararlar, ekolojik nişin içerisinde değerlendirilemez. Örneğin ineklerin otlanması, ekolojik dengeyi koruduğu için bir niştir. Ancak inekler tarafından salgılanan ve küresel ısınmanın en büyük nedenlerinden biri olan sera gazı doğaya zarar verir. Bundan ötürü ineklerin sera gazı çıkarması, ekolojik niş olarak adlandırılamaz.
Ekolojik Niş Örnekleri
1- Bitkilerin fareler, farelerin yılanlar, yılanların şahinler tarafından avlanması. (Avlanma canlılar için hem zorunluluk hem de görevdir.)
2- Bir kovanın içinde işçi arıların birlikte hareket etmesi.
3- Karıncaların yuvalarını çok daha sağlam ve güvenli olmaları için çalışmaları.
4- Sırtlan, karga ve akbaba gibi leşçil hayvanların yedikleri leşlerle, çevreyi koruması.