Eğitim uzaktan da devam ediyor
Güncelleme Tarihi:
Son bir yılda, yaşam biçimimizi büyük oranda değiştiren, günlük dilimizde “Öğretmenim bugün canlı ders var mı?” gibi cümleleri yaygınlaştıran COVID-19 salgını, eğitim alanını ve uygulamalarını da etkiliyor. Salgının başlangıç döneminde, birçok ülke geçici olarak eğitime ara vermek zorunda kaldı. Bu noktada da acil uzaktan eğitim kaçınılmaz bir çözüm yolu oldu.
Türkiye’deki acil uzaktan eğitim döneminde yönetici, öğretmen, aile, öğrenci ve toplumdaki diğer paydaşlarda bu eğitim yoluyla ilgili olumsuz bir algı oluştuğu gözlemleniyor. Söz konusu algıya, büyük oranda, acil uzaktan eğitim sürecindeki deneyimler neden oldu. Esasen uzaktan eğitim, salgın öncesinde de kullanılan bir eğitim yoluydu. Ancak örgün eğitimde yüz yüze eğitimin yerini tamamen alması da insanların uzaktan eğitime bakış açılarını sarstı. Bu yazıda, acil uzaktan eğitim sürecindeki olumsuz algının bazı kaynakları üzerinde bazı öneriler sunacağım.
Uzaktan eğitim uygulamaları Türkiye’de, Eğitim Bilişim Ağı (EBA) kullanılarak veriliyor. Başlangıçta teknik altyapı ve teknolojik yetersizlikler nedeniyle uzaktan eğitime sağlıklı bir biçimde başlanılması gecikti. Bu sorunların bir kısmı halen yaşanıyor. Kurumsallaşmış özel okulların uzaktan eğitime zaman kaybetmeden başlayabildikleri gözlemlendi. Bu durum, eğitim kurumlarının ekonomik olanaklarıyla açıklanabilir. Acil uzaktan eğitime uyum sürecinde ülke genelinde alınan kararların bazen gecikmesi bazen değişkenlik göstermesi uygulayıcılarda da belirsizliğe, karmaşaya ve isteksizliğe neden oluyor. Bu sorunlar, özellikle okulöncesi eğitimde ciddi eksikliklere neden oldu. Yönetsel kararların, salgının seyrine göre farklılaşması nispeten anlaşılabilir fakat yine de daha tutarlı kararlar alınması bekleniyor.
Acil uzaktan eğitim, yüz yüze eğitim için tasarlanmış olan programlarda değişiklik yapmayı da gerektiriyor. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından ilkokul, ortaokul ve liselerde 2019-2020 eğitim - öğretim yılı ikinci döneminde verilen derslerin kritik konu ve kazanımları ile örnek etkinlikler 25 Ağustos 2020’de yayımlandı. Örnek etkinlikleri, öğretmenlerin doğrudan kullanabilecekleri, uyarlayabilecekleri ya da kendilerinin etkinlik hazırlayıp uygulayabilecekleri belirtildi. Bu etkinlikler öğretmenler için yol gösterici olabilir. Öğretmenler için, programlarda değişiklik yapma konusunda resmi destek ve esneklik anlayışı sürmeli.
EĞİTİMİN NİTELİĞİNDE ÖĞRETMENLERİN BAZI YETERLİKLERİ DE BELİRLEYİCİ OLDU
Salgının ilk aylarında, MEB’in kritik konu ve kazanımları belirleme, örnek etkinlikler hazırlama çalışmaları sırasında, okullarda ne yapıldığı önemli bir soru. Bu süreçte, teknik altyapı ve teknolojik olanakların etkisi öncelikli. Bunun yanında, eğitimin niteliğinde öğretmenlerin bazı yeterlikleri de belirleyici oldu:
- Program geliştirme bilgi ve becerileri üst düzeyde olan öğretmenler, öğretim programlarında acil uzaktan eğitimin gerektirdiği değişikleri anlayabildi ve yapabildi.
- Teknolojik pedagojik alan bilgisi yeterli olan öğretmenlerin acil uzaktan eğitim sürecinin işleyişini kavramaları, uzaktan eğitim etkinlikleri ve materyallerini hazırlamaları ve uygulamaları daha kolay oldu. Dolayısıyla öğrenciler öğrenmelerine daha çok yardımcı olabildi.
- Araştırma okuryazarı olan öğretmenler, uzaktan eğitimle ilgili ya da bireysel mesleki gelişimi için ihtiyaç duyduğu konuları araştırıp öğrendi. Öğrendiklerini öğretim programlarına yerleştirdi ve uygulamalarına yansıtabildiler.
- Mesleki gelişim etkinliklerini sürekli olarak gerçekleştiren öğretmenler, hangi açıdan ve nasıl gelişmeleri gerektiğini tespit ederek uygun etkinlikleri araştırdı.
KURUMLAR DA ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ GELİŞİMLERİNE DESTEK OLMALI
Salgın sürecinde ilgili kurumların da öğretmenlere mesleki gelişim çalışmalarında destek olmaları değerli. Bu kapsamda MEB tarafından EBA Akademik Eğitim ile Uzaktan Eğitim Kursları, Bilişimle Üretim Eğitimi gibi acil uzaktan eğitim sürecinde etkili olabilecek bazı eğitimler düzenlendi. Salgın ve benzeri kriz dönemlerinde, uygulamaya dönük mesleki gelişim programları öğretmenler için daha yararlı. Meslektaş paylaşımları ve tartışma grupları da öğretmenleri pratik çözümlere ulaştırabiliyor. Dolayısıyla, uygulamalı ve tartışma içeren mesleki gelişim etkinliklerinin artmasında yarar var.
Acil uzaktan eğitim süreci, öğrencilerin öz düzenleme, öz denetim, içsel güdülenme ve problem çözme becerilerinin önemini bir kez daha gösterdi. Bu tür özellikler öğrencilerin, öğretmen fiziksel olarak yanında olmasa da çalışma planı yapmalarını, uygulamalarını ve değerlendirmelerini; herhangi bir bilgiyi öğrenene kadar moralini bozmadan çalışmaya devam etmelerini sağlıyor. Uzaktan eğitim için de tam olarak bu özellikler gerekli. Bu özelliklerin kısa sürede kazanılması mümkün değil, erken yaşlardan itibaren edinilmesi önemli. Bu nedenle, salgın gibi kriz dönemleri olmasa da eğitim programlarında öğrencilere bu özelliklerle ilgili yaşantılar sunulmalı.
ÖĞRENCİYE GÜVENİLDİĞİ GÖSTERİLMELİ
Yukarıdaki özelliklerin geliştirilmesinde, öğrencilere, zamanlarını planlayarak yapabilecekleri miktarda ödev vermek, ödevler konusunda hatırlatıcı ve müdahaleci olmamak yardımcı olabilir. Öğrencilerin yaşamsal bir sorun olmadığı sürece ödevlerini yapacaklarına güvenmek gerekiyor. Örneğin, “Ödevini neden yapmadın?” yerine “Ödevini en kısa sürede yapıp verebilirsin” demek öğrenciye güvenildiğini gösterebilir. Öğrencilerin çalışmaları ve ödevleriyle ilgili açıklayıcı, olumlu ve olumsuz geribildirimlerin bir arada verilmesi öneriliyor. Bu konuda MEB’in öğretmenler için hazırladığı ‘Geribildirim El Kitabı’ yararlı olabilir. Ailelerin de çocuklarına ihtiyaç duyduklarında yardımcı olmaları ancak aynı konu ya da aynı beceri için sürekli yardım etmemeleri; çocukların öğrenme görevlerini kendilerinin yapmaları bekleniyor. Böylece öğrenciler öğrenme sorumluluğunu alabilir.
Sonuç olarak, Türkiye’deki nüfusun yaklaşık dörtte birini öğrenciler oluşturuyor. Onların eğitim ihtiyaçları salgın döneminde de giderilmeli. Salgının eğitsel dolayısıyla bireysel ve toplumsal gelişime, özellikle ekonomik boyutta olumsuz etkileri mutlaka olacaktır. Ancak, bu süreçte, yüz yüze eğitime göre sınırlılıklarına rağmen, ilkelerine uygun bir biçimde uygulandığı durumda uzaktan eğitimden de verim alınabilir.
PROF. DR. GÜLSEN ÜNVER KİMDİR?
Muğla’da doğdu. Gazi Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Okulöncesi Eğitimi Öğretmenliği lisans programından 1994’te mezun oldu. Hacettepe Üniversitesinde, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında 1997’de yüksek lisans ve 2002’de doktora öğrenimini tamamladı. Halen Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalında öğretim üyeliği görevine devam ediyor. Çalışmaları öğrenci merkezli yaklaşım, öğretmen eğitimi ve yansıtıcı öğretim üzerine yoğunlaşmaktadır.