Edille-i Şer'iyye nedir? Ne anlama gelir? Edille-i Şeriyye kapsamında olanlar
Güncelleme Tarihi:
Bir davayı sonuca bağlayan ve hüküm verilmesini sağlayan tüm belgelere delil denir. Edille ise bu kelimenin çoğuludur. Arapça kökenli bir kelime olan şer'iye, din ile ilgili olan hükümler anlamına gelir. İslam fıkhında, hüküm vermek için kullanılan tüm yöntemler edille-i şer'iyye olarak adlandırılmıştır. Bu kavram Hz Muhammed'in vefatından sonra 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır. İslam literatüründe önemli bir kavram olan Edille-i Şer'iyye'yi örneklerle derledik.
İslam hukukunda yer alan diğer kavramlar şunlardır:
1- Muamele-yi Şer'iyye - Sadece faiz ile ilgili hükümlerin yer aldığı uygulamalar
2- Hile-i Şer'iyye - İlk defa 10. yüzyılda Hanefi mezhebi tarafından kullanılan hile-i şer'iyye, hukuki çareler anlamına gelir.
Edille-İ Şer'iyye Nedir? Ne Anlama Gelir?
Bir davayı karara bağlamak ya da bir meseleye çözüm getirmek için başvurulan dini kaynakların tümüne edille-i şeriye denir. Bu kaynaklara başvurulma nedeni Allah'ın adaletine uygun kararlar vermek ve kimseye hiçbir şekilde haksızlık etmemektir.
Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetinde, Müslümanların adil olması ve kendi aleyhine bile olsa hakkı gözetmesi gerektiğini emredilir. İslam fıkhı da bu temel ilkeler üzerine kurulmuştur.
Edille-i şeriye sadece kadılar ve din adamları tarafından değil tüm Müslümanlar tarafından, hayatın her alanında başvurulması gereken kaynaklardır. Bu kaynaklardan ilki Kur'an-ı Kerim'dir. Kuran'da birçok meselenin çözümünde yapılması gerekenler anlatılmıştır.
Ancak zaman içerisinde, şartlar değiştiği için başka kaynaklara başvurma zorunluluğu doğmuştur. Söz konusu kaynaklardan faydalanıp sonuca ulaşmaya ise İslam literatüründe içtihat denir. Akıl yürüterek, karşılaştırma yapılarak ve başkalarından fikir alınarak içtihat yapılabilir. Bu şekilde hüküm veren kişiler ise müçtehit olarak adlandırılır.
Edille-İ Şeriyye Kapsamında Olanlar
Bir konu hakkında hükme varmak için başvurulması gereken ilk kaynak Kuran'ı Kerim'dir. Kuran itikat ve ibadet konuları dışında şerri hükümler, haram, helal ve mekruh gibi kavramlar da detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Her Müslüman, Allah'ın emir ve yasaklarına uymak, bu emir ve yasakları gözeterek hayatını idame ettirmek zorundadır.
Toplam 114 sure ve 6236 ayetten oluşan Kuran'ı Kerimde Allah'a ve topluma karşı işlenen günahlara karşı hangi cezaların verilmesi gerektiği anlatılmıştır. Bununla birlikte, çeşitli durumlar karşısında nasıl davranmamız gerektiği de açıkça belirtilmiştir.
Örnek:
Furkan Suresi / 63. Ayet
''Cahil kişiler onlara bir söz söyledi mi, selam deyip uzaklaşırlar.''
Bu ayette cahil kişilerle asla laf dalaşına girilmemesi gerektiği, yapılacak en doğu şeyin ''selam'' deyip uzaklaşmak olduğu bildirilir.
2- Sünnet / Hadis
Peygamberimizin sözlerine hadis, davranışlarına sünnet denir. Kuran'ı Kerim'den sonra başvurulması gereken ikinci kaynak sünnet ve hadislerdir.
Örnek:
''İşçiye ücretini alnındaki ter kurumadan verin.''
3- İcma
Din bilginlerinin ve fakihlerin herhangi bir konuda mutabık olmalarına icma denir. İcma, çoğunluk tarafından alınan ve uygulanan kararlar demektir.
4- Kıyas:
Kıyas, Kuran'da ya da hadislerde örneği olmayan bir mesele hakkında, benzer meselelerle kıyaslama yaparak sonuca varmaktır.