Edebi metin nedir, özellikleri ve türleri nelerdir? Edebi metin örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Duyguları, izlenimleri ve fikirleri okurlara aktarmak için kaleme alınan eserlere edebi metin denir. Bir metinde anlatımı zenginleştirmek için başta tezat, aliterasyon, mecaz-ı mürsel ve istiare olmak üzere birçok söz sanatı kullanılır. Fıkra, makale ve deneme gibi yazılarda ise düşünceyi geliştirme yollarına yer verilir. Edebi metin nedir, özellikleri ve türleri nelerdir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Edebi metinler manzum ve mensur olarak ikiye ayrılır. Beyit, bend ve kıtalarla yazılan nazım türlerine manzum eser denir. Öykü, deneme, roman, masal ve destan ise mensur eserlere örnek olarak gösterilebilir.
Edebi Metin Nedir?
Okurda bir his uyandırmak ya da okurlara bir fikri empoze etmek için yazılmış eserlere edebi metin denir. Edebi metinler hem içerikleri hem de üslupları bakımından birçok türe ayrılır.
Edebi Metinlerin Özellikleri ve Türleri Nelerdir?
1- Manzum eserler:
Gazel:
Divan edebiyatında en çok yazılan nazım türlerinden biridir. Beyitler halinde yazılan gazellerde ilahi aşk, vahdet-i vücut, Kalu-bela gibi tasavvufi konular, Leyla ile Mecnun ya da bülbül ile gül gibi mazmunlarla anlatılır.
Kaside:
Allah'ın sıfatlarını ya da padişahı övmek için yazılan manzum eserlere kaside denir. Osmanlı döneminde padişahlar, okunan kasideyi beğenirse şaire cizye ve armağanlar verirdi.
Taşlama:
Divan edebiyatında taşlama olarak adlandırılan bu şiir türünde, bir kişi ya da olay mizahi bir dille eleştirilir.
Güzelleme:
Bir yerin ya da sevgilinin güzelliklerinin övüldüğü nazım türüne güzelleme denir.
Semai:
8'li hece ölçüsüyle yazılan, konu sınırlaması bulunmayan ve kendine has bir ezgiyle okunan şiirlere semai adı verilir.
2- Mensur Eserler:
Öykü:
Durum ve olay öyküsü olarak ikiye ayrılan öyküler giriş - gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur. Giriş bölümünde ana karakterler ve hikayenin geçtiği mekan anlatılır. Düğüm adıyla da bilinen gelişme bölümünde olaylar detaylı bir şekilde okura anlatılır. Sonuç bölümünde ise karakterlerin akıbeti belli olur ve olay sonuca bağlanır.
Roman:
Öykülere oranla sayfa sayısı daha fazla olan romanlarda olayların ve karakterlerin panoraması çok daha ayrıntılı olarak çizilir. Konularına göre romanlar polisiye, psikolojik, gerilim ve tarihi roman olmak üzere birçok türe ayrılır.
Deneme:
Toplumun genelini ilgilendiren konularda kaleme alınmış mensur eserlere deneme adı verilir. Deneme türündeki ilk eserleri 16. yüzyılın en önemli Fransız yazarlarından biri Miguel de Montaigne kaleme almıştır.
Makale:
Belli başlı uzmanlık alanlarında okura bilgi vermek maksadıyla kaleme alınmış düşünce yazılarına makale denir. Makale türündeki eserlerde tanık gösterme, alıntılama ve sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yolları kullanılır. Gazete için yazılan makalelere ise fıkra adı verilir.
Edebi Metin Örnekleri
1- Şiir örneği:
''Benim bir tepem vardı
Orada başladı çocukluğumun ilk gökyüzü seferi
Şimdi büyüdüm, şimdi boyum ermez artık oraya
Alın tepe tepe kullanın düşleri!
Yukarıdaki dörtlük abca kafiye düzeni ile kaleme alınmıştır. ''Seferi'' ve ''düşleri'' kelimelerinde ''ri'' sesleri ile tam kafiye yapılmıştır.
2- Masal örneği:
''Bir varmış bir yokmuş, zamanın birinde, ormanların birinde yalnız mı yalnız bir kız yaşarmış. Bu kızın kasabadan yiyecek bir şeyler almak için her gün ormanın en tehlikeli yerlerinden tek başına geçmek zorunda kalırmış.''
Yukarıdaki metinde bir masalda bulunması gereken birçok özelliği görmek mümkündür. O özelliklerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
A- Masalların tümü bir tekerleme ile başlar.
B- Masal türündeki eserlerde zaman ve mekan belirsizdir.
C- Tüm masallar ''duyulan geçmiş zaman'' kipi ile yazılır.