Ebeveynlere, çocukları siber tehlikelerden koruma önerileri

Gençlerin çok erken yaşlarda (artık bebekliklerinden itibaren) ellerinde olan bilgisayarlarla, mobil, internete bağlı cihazlarla tüm diğer yararlı, geliştiren, eğitimsel içerikler kadar terör, kumar, pornografi vb. ile ilgili içeriklere ulaşması da artık çok çok kolay.

Çocuklar, gençler bir kez bu olanakların farkına vardıktan ve kullanmaya başladıktan sonra onların uygunsuz içerikleri görmesini engellemek imkansız değil ancak hem çok zor hem de tamamiyle önlemek kesinikle imkansız. Kesinlikle yapılmaması gereken bir şey. Yapılırsa da insanlık suçu kategorisinde değerlendirilmesi gereken bir cürüm…

Çoğu ebeveyn, eğitmen, pedagog, psikolog vb. konu çocuk/gençlik/bilgisayar/internet olduğunda “zararlıdır, sınırlanmalıdır, kısıtlanmalıdır, bağımlılık yapar, uzak tutulmalılar, korunmalılar vb.” kolaycı ve aslında da hiçbir şekilde uygulanması mümkün olmayan dostlar alışverişte görsün tarzında yaklaşımlar sergiliyor.

Her şeyden önce şunu bir netleştirelim;
* Kötü şeyler okuyup, yazabilir diye okuma yazmayı öğrenmesini,
* Başına kötü şeyler gelebilir diye eve hapsedip dışarı çıkmasını,
* Okulda kötü arkadaşlarla tanışır diye okula gitmesini,
* Arkadaşları kötü yola sevk eder diye arkadaş edinmesini,
* Güneşte fazla kalırsa zarar görür diye güneşlenmesini,
* Mikrop kapar diye kalabalık ortamlarda bulunmasını,
* Büyüdükçe karşılaşacağı tehlikeler, riskler artacak diye büyümesini,
* Elini, orasını burasını keser diye bıçak kullanmasını,
* Kaza geçirir diye araba kullanmasını,
* …………………………………………..
* ……………………………………………………………………..
* ……………………………………………………………………………………….

Ve diğer binlerce yaşamsal aktiviteyi engellememiz nasıl mümkün değilse, yapılamaz ise ve yapılmaması gerekiyor ise bilgisayar, internet, mobil cihaz kullanım meselesini de o şekilde değerlendirmemiz gerekiyor!

Ebeveynler olarak nasıl ki…

* Çocuklarımızı yukarıdaki gibi sayısız yaşamsal faaliyeti yapmalarını engelleyerek koruyamayacağımızı biliyorsak,

* Onları bunlardan ya da diğer tüm kötülüklerden korumanın tek yolunun farkındalığı, bilgisi, ilgisi, yetkinlikleri yüksek, dengeli, iyi insanlar olmalarına yardımcı olmak olduğunu biliyorsak

Aynılarını internet, mobil, online yeni dünya düzeni aktiviteleri için de aynen bu şekilde değerlendirmeliyiz. Yani bu konu artık normal, zorunlu ve insanlıkla beraber sürecek, ilerleyecek bir alanı temsil ediyor. Hepimizin olaya bu şekilde bakması gerekiyor.

Gerçeklerimiz: Durumu yukarıdaki gibi özetledik ama ne yazık ki öncelikle anne-babaların ve tabii ki karar verici mercilerin, kamu yönetiminin yetersizliği, ilgisizliği, bilgisizliği, ihmalkarlığı, ön yargıları, tembelliği, onlara yardımcı yeterli kaynak, kural, sistem vb.’nin olmaması vb. yüzünden milyonlarca genç, çocuk çok erken yaşlarda telafisi zor hasarlar alıyor. Hayata resmen ruhen (belki de bedenen) sakat ve dezavantajlı, sorunlu, engelli başlıyor.

Ünlü internet güvenlik ve antivirüs yazılım kuruluşu ESET’in İngiltere’de yaptığı bir araştırmaya göre;

* Ebeveynlerin yüzde 75’inden fazlası çocuklarına interete bağlanabilen bir cihaz satın alıyor.

* Buna karşılık ebveynlerin ancak yarısından daha azı (yüzde 45) çocuklar için güvenli internet yazılımı kullanıyor.

Bunun en önemli sebeplerinden birisi, ebeveynlerin hızlı teknolik gelişmeye ayak uyduramaması olarak gözlemleniyor.

Araştırmanın ortaya çıkardığı diğer sonuçlar;

* Ebeveynlerin dörtte üçünün bu konularda donanımsız olduklarını, dörtte birinin de çocuklarıyla siber-güvenlik konusunu hiç konuşmadıklarını ortaya koyuyor.

* Donanımsız olduğunu belirten dörtte üçlük grubun yarısı çocuklarının internete kendilerinden daha hakim olduğunu,

* Diğer yarısı da çocuklarının internet aktivitelerini kendilerinden sakladıklarını söylüyor.

* Ebeveynlerin yüzde 45’i okulların çocuklara güvenli internet eğitimi vermesi gerektiğini,

* Yüzde 51’i, bu konuda hükümetten daha fazla destek beklediklerini ifade ediyor.

* Ebeveynlerin yüzde 60’ı çocukların pornografik, yüzde 47’si kumar, yüzde 40’ı terör sayfalarını görmesinden korkuyor.

“Yukarıdaki rakamlar İngiltere’den, bizde böyle değildir!” diyenlerden şuradaki Türkiye ve Dünya Dijital, Sosyal Medya ve Mobil Rakamlarına bakmalarını rica ediyorum.

Ve “hiç tereddüdünüz olmasın bizde de aynen böyledir. Hatta daha fena olma ihtimali de çok yüksek!” diye ekliyorum!

Bazı devlet okulu ve özel okul öğretmenleriyle, yetkilileriyle konuştum. Konu hakkında internette dolandım. Durum tespitim şu:

* Okullara MEB’den bilgisayardan anlayan bir yetkili yollanmış. Bu kişi öğretmenlere çocuklarla paylaşmaları için videolarla eğitim vermiş. Tehlike türlerini ve çocukları uyarmaları gereken noktaları işaret etmiş. 1-2 Örnek:

* Erkek arkadaşına vücudunun çeşitli yerlerini çıplak çekip gönderen bir kızın fotoğrafının/videosunun paylaşımlarla herkes tarafından görülmesi, kızın rezil olması, bunalıma girmesi videosu.

- Fotoğraflarda “dayımın düğünü vb.” denmemesi, çünkü anne kızlık soyadının bu şekilde anlaşılabilmesi uyarısı…

* Ebeveynlere verilmesi için PDF doküman bırakılmış. Tabii ki iletilememiş. Çünkü çocuklar eve götürmüyorlarmış (Niye götürsünler ki? bir sürü yasaklama gelecek).

* Yönlendirmeleri hemen hiçbir öğretmen uygulayamıyormuş. Çünkü çocukları “zapt etmek” imkânsızmış. Bir öğretmen, “Bir keresinde telefonunu elinden aldığım bir öğrencinin (insan aşırı korkunca nasıl renk değiştiriyorsa) resmen yeşerdiğini gördüm. Kim bilir içinde neler vardı” diyor.

* Çocuklar ders zili biter bitmez, deli gibi telefonlarına sarılıyorlarmış. Telefonları en kıymetli şeyleriymiş. Telefonları istendiğinde “canlarını al, telefonlarını alma!” ölçüsünde hayat memat meselesi yapıyorlarmış.

* Veliler ancak çocuklarının başına bir şey geldiğinde bu konuda ortaya çıkıyorlarmış. Ve çoğunlukla da okulu, öğretmenleri suçluyorlarmış,“Neden telefonlarını ellerinden almıyorsunuz, bu sizin göreviniz, öğreteceksiniz, koruyacaksınız!” diye.

* Velilere dönük toplantı, eğitim vb. yapılmıyormuş ya da yetersiz ve çoğunlukla göstermelik, PR için ve çok nadiren yapılıyormuş (daha çok özel okullarda).

Yukarıdakilere ilave etmek, paylaşmak istediğiniz şeyler varsa lütfen bana yazın.

Neler yapılabilir, yapılmalı?

Çocukların internette bulunan zararlı, yasa dışı içeriklerden olumsuz etkilenme riskini azaltmanın en iyi yolu, onları internet güvenliği, siber tehlikeler konularında bilinçlendirmek, eğitmek ve internet kullanımlarını gözlemlemek gibi görünüyor.

Uzmanlardan derlediğim öneriler;

1. Çocuğunuzun arkadaşı olmaya çalışmayın. Bu bir ütopyadır. Pek çok şeyi aslında daha da güçleştiren yanlış bir yönlenmedir. Herkes kendi rolünü yaşamalı. Arkadaş arkadaşı, anne-baba ebeveynliği üstlenmeli. Çocuğunuzun anlayışlı, sakin, her koşulda arkasında, yanında olan, onu anlayan, sorunları birlikte çözebileceği en güvenilir korkmadığı, bir şeyler saklamak zorunda kalmadığı annesi-babası olun.

2. Çocuklarınızın internete giriş saatlerini de tıpkı diğer aktiviteleri gibi kontrol etmesi gereğini öğretin. “Yasaklama, izin verme” gibi kelimeleri kullanmayın. Böyle engelleyici, önleyici eylemler tam ters teper. Yasak daima tam aksine, tetikleyicidir. Bu hatayı asla yapmayın. Sabırla bu fikri öğrenmesini, katılmasını sağlayın. Bu disiplini kazanmasına yardımcı olacak yöntemleri birlikte geliştirin. Köstek değil, destek olduğunuza önce siz inanın, sonra da onun inanmasını sağlayın. Onun, ailenizin, geleceğinin, hepinizin iyiliği, sağlığı için gerekliliği temasına odaklanın.

3. Sosyal medya hesaplarını onu rahatsız etmeden “peşindeyim, ona göre!” şeklinde tehditkâr hava yansıtmadan, vermeden gözlemleyin. Sosyal medyada sizi arkadaş olarak eklemek istemezse ısrar etmeyin, eklediğinde yorum, like RT falan yapmayın. Şunu bunu ekle, şuna şunu yaz vb. diye talimatlar yağdırmayın, manevi baskılar yapmayın. Genel olarak bundan hiç hoşlanmıyorlar. Ters tepiyor, iyice saklanıyor, uzaklaşıyor.

Şöyle düşünün, eve arkadaşlarını çağırmış, odada geyik yapıyorlar, oynuyorlar ve siz ikide birde odaya pat diye girip lafa karışıyorsunuz. Sosyal medyadaki ebeveyn etkileşiminin onlar üzerindeki etkisi de aynen bu şekilde oluyor.

Lütfen anlayışlı, sessiz sedasız, patırtı çıkarmadan dikkatli bir gözlemci olun ve kimlerle arkadaş, gündemi ne vb. izleyebilin ki erken uyarı sistemleriniz çalışabilsin.

4. İnternette ve sosyal ağlarda hiçbir zaman telefon numarası, ev adresi ya da parolalar gibi özel bilgileri paylaşmamaları gerektiğini iyice anlamalarını sağlayın.

5. İnternette paylaşılan resimlerin, videoların kaybolmadığını, silinse bile resimler veya bilgilerin çoktan başka birilerinin bilgisayarına kaydedilmiş olabileceğini iyice anlatın. Paylaşacağı her şeyi çok dikkatle seçmesi gereğini öğretin. Tabii tatlı tatlı :)

6. Biliyorsunuz akıllı telefonlar da artık birer bilgisayar! Bilgisayarlar için aldığınız önlemleri, yukarıdaki maddeleri akıllı telefonlar için de uygulamanız gerektiğini lütfen daima hatırlayın.

7. Ebeveyn kontrolü yazılımlarını değerlendirin! Pek çok güvenlik yazılımı firması, özelliklerine göre ücretli ya da ücretsiz olarak indirilebilen aile koruma, filtreleme ya da ebeveyn kontrolü yazılımları sunuyor. Bu tür yazılımlarla aileler, çocuğun yaşına göre pek çok değişik kategorideki web sitelerine erişimi engelleyebiliyor. Bu tür bir firmadan mutlaka destek isteyin.

8. Güncel bir güvenlik, virüs koruma yazılımı kullanın! Global ölçekte her hafta milyonlarca zararlı yazılım internet üzerinden kişisel bilgilerinize, oradan da finansal kaynaklarınıza ulaşmaya çalışıyor. Yeni çıkan tehditlere karşı güncelllenen profesyonel dijital önlemler almadan bunlarla başa çıkmak artık mümkün değil. Lütfen bu konuda bilginizi derinleştirin.

9. Her şeyden önce bilgisayar, internet, mobil cihaz, uygulama vb. kullanım seviyenizi, bilgilerinizi sürekli yükseltin ki çocuklarınızla aynı dili konuşabilin. Onlardan bilgi almaktan, gençlerden öğrenmekten çekinmeyin. Hatta bu konuda açıkça yardım isteyin. Teknoloji bilgisi yetersiz ebeveynlerin okuma yazması olmayan ana babalardan farkı yokmuş gibi düşünün.

10. Bu konularda bulabildiğim bazı yararlı linkler:

Çocukları dijital tehlikelerden nasıl koruyabiliriz?
Çocuklar sevinçli, ebeveynler endişeli
Ebeveyn denetimleri nedir?
Ebeveyn Denetim Yazılımı
Bitdefender Ebeveyn Kontrolü
Çocukların Güvenli İnternet Kullanımı - Ebeveynlere Öneriler
MEB Güvenli Internet

Sonuç olarak iyi ebeveyn olmaya dair yükümlülükler aynen burada da geçerli. Çocukların, gençlerin internet, siber güvenliği meselesi de tıpkı hayatın diğer alanlarındaki ebeveyn sorumlulukları gibi ele alınmalı.

Lütfen sizler de deneyimlerinizi, önerilerinizi, yararlı kaynak ve bilgilerinizi yollayın. Onları da burada yayınlayayım. Bu yazı genişlesin. Hepimizin yararlanacağı ortak bir kaynak olsun.

#GelecekGüzelGelecek