Dünya öğrencileri ne okuyor?

Kitap okumak, yazı verimli geçirmenin en iyi yollarından biri. Üstelik eğlenceli de. TED-Ed Yenilikçi Eğitimcileri, TED-Ed topluluğunun üyelerinin yardımıyla dünyanın farklı yerlerindeki öğrencilerin neler okuduklarını mercek altına aldı. Ideas.ted.com’da yer alan bilgiye göre, Amerika’da birçok öğrenci okullarda ‘Bülbülü Öldürmek’ adlı kitabı okumak zorunda. Bu klasik roman, hareketli bir çağın hikâyesini ırkçılık ve cezai adaletsizlik gibi büyük sorunlarla birleştiriyor. Avusturya’da öğrencilerden Goethe’nin Faust’unu, Çin’de Konfüçyüs’un Seçmeler’ini okuması bekleniyor. İrlanda'dan Mısır’a, Gana'dan Almanya'ya öğrencilerin ne okuduklarına gelin birlikte göz atalım:  

Arnavutluk / Taş Kentin Düşüşü-İsmail Kadare (1971)
Ne anlatıyor: İngilizce’de ‘Chronicle in Stone’ olarak bilinen kitapta, bir çocuğun gözünden, 2’nci Dünya Savaşı’nda İtalyan, Yunan ve Nazi gibi farklı fetih güçlerinin, küçük Arnavut şehirlerini nasıl harap ettiği anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Eleştirmenlerce en beğenilen Arnavut yazarlardan biri olan Kadare, birkaç defa Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterildi. Vaitson Çumaku’uya göre kitap, 2’nci Dünya Savaşı’nı yaşayan insanların zorluklarla nasıl mücadele ettiklerini anlamamızı sağlıyor ve bir çocuğun gözünden aktarıldığından, zor günlere bile iyimser bakılabileceğini gösteriyor.

Avustralya / Yarın Savaş Başladığında-John Marsden (1933)
Ne anlatıyor: Ergenlik çağındaki bir genç kız ve arkadaşları, kamp gezisinden döndüklerinde bilinmeyen askeri bir gücün ülkelerini işgal ettiklerini fark ediyorlar.
Neden öğretiliyor: Beth James Waters bu kitapla ilgili, “İşgal korkumuzu ve savaşçı ruhumuzu anlatıyor. Ayrıca ülke topraklarımızın bolluğunu ve doğal tehlikelerle dolu oluşunu da çok güzel bir şekilde resmediyor” diyor.

Avusturya / Faust-Goethe (1787)
Ne anlatıyor: Oyun türündeki bu eser de, Faust isimli bir bilim adamı, hayatından memnun değildir ve Mephistopheles adlı şeytanla bir anlaşma yapar. Şeytan Faust’a üstün bir an vereceğini ama bunun karşılığında ona, sonsuza kadar cehennemde hizmet etmesi gerektiğini söyler. Faust şeytanın müdahalesiyle Gretchen adlı genç ve güzel kadına âşık olur ve asıl trajedi bundan sonra başlar.
Neden öğretiliyor: “Kitap bilime karşı maneviyat, akla karşı tutku, kurtuluşa karşı lanetlenme gibi birçok felsefi tartışmayı gündeme getiriyor, farklı şekillerde yorumlanabiliyor. Faust yeni edebi eserler kadar kolay anlaşılır değil. Bu da öğrencileri farklı şekilde düşünmeye teşvik ediyor” diyor Barbara Paulmayer. Ayrıca, Faust temalarıyla birçok kitabı da etkiledi.

Bosna Hersek; Sırbistan / Drina Köprüsü-Ivo Andrić (1945)
Ne anlatıyor: İngilizce’de ‘The Bridge on the Drina’ olarak bilinen bu roman, Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü’nün yakınlarındaki küçük bir kasabada geçen 300 yıllık olayları anlatıyor. Hikâye, 16’ncı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu döneminde köprünün inşa edilesiyle başlıyor ve Birinci Dünya Savaşı’nda yok edilmesiyle bitiyor.
Neden öğretiliyor:  Bu kitapla Nobel alan Andrić, şimdiye kadar Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna’da bunu alan tek yazar. Martin Kondža ise bu kitapla ilgili şunları söylüyor:
“Gerçekten zamansız bir kitap, işlediği tema ve hikâyeler bugün için de geçerli. Köprü, kurulan ve yıkılan imparatorlukların, zirveye çıkan ve dibe vuran insanların hayatlarını dilsiz bir şahit gibi aktarıyor.”

Brezilya / Severino’nun Ölümü-João Cabral de Melo Neto (1955)
Ne anlatıyor: İngilizce’de ‘The Death of a Severino’ olarak bilinen bu oyun, daha iyi bir şehir arayışı için, Brezilya’nın kurak ve yoksul olan bölgesinden kaçan bir adamın zorlu yolculuğunu anlatıyor.
Neden öğretiliyor: Andrea Rodriguez’e göre kitapta, ülkedeki yoksul hayatlar, eşitsizlik, cehalete karşı her türlü avantaja sahip şehir nüfusuyla buna sahip olmayan grup arasındaki ikili koşulları anlaşılsın diye okutuluyor.

Kanada / Savaşlar-Timothy Findley (1977)
Ne anlatıyor: 19 yaşındaki Kanadalı Robert Ross, kardeşinin ölümüyle başa çıkmak için Birinci Dünya Savaşı’nda askere yazılır ve Fransa’ya gider. Burada da savaşın tüm kötülüğüne şahit olur.
Neden öğretiliyor: Kanada’da ikon haline gelen bu roman, savaşın acımasızlığını dürüstlükle resmediyor.

Şili / Sub Terra-Baldomero Lillo (1904)
Ne anlatıyor: Bu kısa öykü kitabı, 19’uncu yüzyılda, Şili’nin güneyinde çalışan maden işçilerinin fakir, yıkıcı ve tehlikeli hayatını anlatıyor.
Neden öğretiliyor: “Sub Terra, Şili tarihinin önemli bir bölümünü temsil ediyor” diyor Natalia Salamanca Moreno ve ekliyor:
“Bu hikâyeler öğrencilere, bugünkü hayatlarından tamamen farklı bir yaşam tarzını gösteriyor. Bu da, şimdi sahip olduklarının değerini bilmelerini sağlıyor. Hikâyeler ayrıca, anne-babalara ve onların çabalarına müteşekkir olmak gibi, zamana bağlı olmayan önemli aile değerlerini vurguluyor.”

Çin / Seçmeler-Konfüçyüs
Ne anlatıyor: Bu kitap, antik filozof Konfüçyüs’ün öğretilerinin derlemesinden oluşuyor. Ayrıca, MÖ 475 ile MÖ 221 yılları arasında yazıldığı düşünülüyor.
Neden öğretiliyor: Öğretmenler, öğrencilerinin ‘Seçmeler’den ahlaklı olmayı öğrenmelerini istiyor. Anne-babaya saygı göstermek, eleştirel düşünceyi kullanabilmek gibi. Kitap, Çin kültürünün temel taşlarından biri olarak kabul ediliyor.

Kolombiya / Yüzyıllık Yalnızlık- Gabriel García Márquez (1967)
Ne anlatıyor: Büyülü gerçekçiliğin öncüsü kabul edilen bu eserde, 19’uncu yüzyıldan başlayarak beş kuşak boyunca Buendía ailesinin, Kolombiya’nın yükseliş ve çöküşünü izlemesi anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Latin Amerika Edebiyatı’nın en önemli yazarlarından biri olan Márquez, 1982’de Nobel Edebiyat Ödülüne layık görüldü. Yıllarca Kolombiya’yı rahatsız eden şiddeti, çürümüşlüğü tasvir eden bu kitap, Kolombiyalıların çektiği acıları gösteriyor.

Mısır / Günlerin Kitabı-Taha Hüseyin (1935)
Ne anlatıyor: Kitap 1889’dan 1973’e kadar yaşamış entelektüel yazar Taha Hüseyin’in otobiyografisi. Mısır Edebiyatı’nın en etkili isimlerinden biri olan Taha Hüseyin, üç yaşında kör oldu. Sonrasındaysa ülkesinde eğitim bakanlığı yaptı.
Neden öğretiliyor: Bu kitap öğrencilere; bilgi toplamanın önemini, geleneklere başkaldırma ihtiyacını ve cehaletin toplum üzerindeki olumsuz etkilerini öğretiyor.

Finlandiya / Yedi Kardeşler-Aleksis Kivi (1870)
Ne anlatıyor: Kavgacı yedi kardeşin, ailesiyle ve Finlandiya kırsalıyla olan mücadelesi konu alınıyor kardeşler büyüdüğünde, topluma yararlı bireylere dönüşüyor.
Neden öğretiliyor: Sıradan insanların anlatıldığı bu romanın, bir Fin yazar tarafından Fince yazıldığı ilk kitap olduğuna inanılıyor ve Finlandiya’nın ulusal romanı kabul ediliyor.

Almanya / Anne Frank’in Hatıra Defteri (1974)
Ne anlatıyor: Nazi işgali sırasında saklanmak için Amsterdam’da ailesiyle birlikte yaşayan Anne Frank isimli Yahudi bir kızın günlüğü.
Neden öğretiliyor: Charlotte Böhm’e göre, dar görüşlü insanların yaşattığı şiddet asla unutulmamalı.

Gana; Nijerya / Parçalanma-Chinua Achebe (1958)
Ne anlatıyor: 1900’ler Nijerya’sında geçen bu roman, bir İgbo (Nijerya’da halk) lideri ve köyün güreş şampiyonu olan Okonkwo’nun, sömürgecilere karşı savaşını konu alıyor. Şampiyonun; başarı, güç, şöhret ve devamında gelen düşüşü konu alınıyor.
Neden öğretiliyor: Ülkedeki eğitimcilere göre, Afrika’damisyonerlerin gelişiyle ideallerin nasıl kaybolduğunu anlatıyor. Bununla birlikte kabile kültürü ve erkeklik kavramına da eleştirel bir bakış sunuyor.

Endonezya / Gökkuşağı Askerleri-Andrea Hirata (2005)
Ne anlatıyor: Gerçek bir hikâyeyi konu alan romanda, Endonezya’nın uzak bir köyündeki 10 öğrencinin hayatı anlatılıyor. Öğrenciler, onlara ilham veren bir çift öğretmenin yardımıyla hem kendileri hem de halk için ayağa kalkmayı öğreniyor.
Neden öğretiliyor: Kitap zorluklara karşı; fedâkarlığı, özveriyi, çok çalışmayı, azmi, tutkuyu, iyimserliği, arkadaşlığı ve kardeşliği öğretiyor.

Hindistan / Otobiyografi: Hakikat ile Tecrübelerimin Hikâyesi-Mahatma Gandi (1927-1929)
Ne anlatıyor: Eser, Hindistan’ın ünlü lideri Gandi’nin çocukluğundan başlayıp 50’li yaşlarına kadar yazdığı anı yazısı.
Neden öğretiliyor: Eğitimcilere göre kitap onurlu bir yaşamın özünü destekliyor. Bu da sadece şiddete gerek duymadan ve hakikatle mümkün.

İran / Hafız, Sadi, Firdevsi, Rumi ve Ömer Hayyam’ın şiirleri
Ne anlatıyor: Aşk, güzellik, neşe ve birçok konu var.
Neden öğretiliyor: İran edebi klasikleri arasında sayısız şiir ve şair var. Her şiir farklı bir değere sesleniyor.

İrlanda / Buz Adam: İrlandalı Bir Antarktika Kahramanının Maceraları-Michael Smith (2003)
Ne anlatıyor: Kaptan Robert Falcon Scott’ın Antartika yolculuğuna katılmak için evden kaçan, 15 yaşındaki İrlandalı Tom Crean’in biyografisi.
Neden öğretiliyor: İrlandalıların çok çalışma, odaklanma ve kendini adamayla her şeyin mümkün olabileceğini ve güçlükler karşısında zafer kazanabilen tutkulu kâşifler olduğunu gösteriyor.

İtalya / Nişanlılar-Alessandro Manzoni (1827)
Ne anlatıyor: İspanya hükümdarlığı altında olan ve henüz bir ulus olmamış İtalya’nın kuzeyinde 17’nci yüzyılda geçiyor. Birçok insanın ölümüne sebep olan ve köylüleri çok kötü etkileyen veba hastalığı anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: İtalyan edebiyatının iki önemli ayağından biri olan bu kitap, tarihi romanların başlangıcı olarak kabul ediliyor.

Filipinler / Beni Alıkoyma-Jose Rizal (1887)
Ne anlatıyor: Rizal, Filipin devriminin kahramanı olarak görülüyor ve kitabı Filipinlerde keyfi olarak baskı kuran, zalim İspanyol Katolik hükümdarlığı altındaki toplum hayatını anlatıyor.
Neden okutuluyor: Bir aktivistin mesajıyla dramatik bir hikâyeyi birleştiren kitap, Harriet Beecher Stowe tarafından yazılan ‘Tom Amcanın Kulübesi’yle karşılaştırılıyor. Eser, öğrencilere atalarının bağımsızlık çabalarını takdir etmelerini sağlamak amacıyla okutuluyor.

Rusya / Savaş ve Barış- Leo Tolstoy (1869)
Ne anlatıyor: 1805’de başlayan ve 1812’de Napolyon’un Rusya’yı işgaline kadar devam eden kitapta, beş ailenin hayatı ve aşkları anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Savaş ve Barış, toplumda nasıl değerli, affedici ve saygılı olunabileceği gibi konuları ele alıyor. Eğitimci Valentina Ishmanova göre ise, herkes Tolstoy’un Natasha, Pierre ve Prens Andrei karakterlerine benzer durumlar yaşadı.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) / Bülbülü Öldürmek-Harper Lee (1960)
Ne anlatıyor: Bu klasik roman, 1930’lu yıllarda Amerika’nın güneyinde yaşanan ırkçılığın, cinsiyet eşitsizliğinin ve adaletsizliğin, ABD nasıl şekillendirdiğini anlatıyor.
Neden öğretiliyor: Shaun McGovern’ın görüşleri ise şu şekilde:
"Hâlâ ırkçılık, sistemik önyargı ve özellikle ABD'deki yasal sistemle uğraşıyoruz."

Vietnam / Kieu’nun Hikâyesi- Nguyễn Du (1820)
Ne anlatıyor: Ailesini kurtarmak için kendini feda eden Thui Kieu adlı genç kadının destansı hikâyesi şiirle anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Şiirin pozitif özellikler taşıdığını ve bunu sevdiğini belirten Joy Truong, “Halkımın ve ülkemin güzelliğini gösteriyor. Diğer öykü ve şiir konularına tam bir kontrast” diyor.