Dönüşlülük zamiri nedir ve nasıl bulunur? Dönüşlülük zamiri örnek cümleleri ile konu anlatımı

Dönüşlülük cümle içerisinde yer alan eylemin özne tarafından yapıldığını bildirmekte, vurgulamakta olan zamire denilir. Kendi sözcüğünün iyelik eki alan hallerinden meydana gelir.

Zamir Nedir?

Zamir, cümle içinde isimlerin yerine kullanılabilen isim soyundan gelen kelimedir. Adıl şeklinde de ifade edilir. Cümlede varlıkların yerine de kullanılmaktadır. Sıklıkla ifade edilen zamirler şöyle sıralanır: Kendi, kendimiz, ben, sen, biz, onlar, bu, o, kim ve ne şeklinde karşımıza çıkar. Bunlar aralarından bazılarıdır.

Zamirler cümlede farklı işlevlere sahip olmaktadırlar. Herhangi bir kelime zamir olarak adlandırılamamaktadır. Örneğin "şunu da satın alayım" cümlesinde zamir vardır. Ancak "şu ceket hoşuma gitti" cümlesinde zamir değil sıfat kullanılmıştır.

Görevlerine ve Yapılarına Göre Zamir Türleri

Zamirlerin birbirinden farklı görevler taşıdıkları yukarıda belirtilmektedir. Bunlar şu şekilde ortaya çıkmaktadır: Şahıs zamirleri dönüşlülük zamiri, işaret zamirleri, soru zamirleri, belgisiz zamirler, ilgi zamiri ve iyelik zamiridir. Bu makalede üzerinde durulacak olan tür dönüşülülük zamiridir. Lakin öncesinde zamirler hakkında detaylı bilgi verilmesi önem taşımaktadır.

Yapıları bakımından sıralanan zamirler daha başka olmaktadırlar. Bunlar basit zamirler, bileşik zamirler, gruplaşmış zamirler ve ek halindeki zamirlerdir. Kısaca anlatmak gerekirse; basit yani yalın zamirler yapım eki almamaktadırlar. Kök halinde bulunmaktadırlar. Fakat çekim eki alabilmektedirler. Örneğin kim, bunda, bazıları gibi ekler söz konusudur.

Bileşik zamirler iki kelimenin birleşmesi sonucu ortaya çıkmaktadırlar. Yahut bu iki kelimenin bir arada kullanımından oluşmaktadırlar. Buna örnek olarak birkaçı, hiçbir veya birçoğu verilebilmektedir.

Gruplaşmış zamirler birden fazla ve birbirinden bağımsız kelimenin anlam ilişkisi oluşturması sonucu olmaktadırlar. Bunlar gruplaşarak ilgili zamir türünü meydana getirmektedirler. Falan, bundan, şu bu, herhangi biri buna örnek gösterilebilir.

Ek halinde bulunan zamirler sonuna getirildikleri kelimeleri zamire dönüştürmekle bilinirler. Bu zamir türü ilgi zamiri olan "ki" ve iyelik zamirinden oluşmaktadır.

Dönüşlülük Zamiri Ne Demektir ve Nasıl Bulunur?

Söz konusu zamir yüklemde belirtilmekte olan eylemi gerçekleştirmektedir. Bununla beraber yapılan işin kendisine döndüğünü belirten zamir olmaktadır. Dönüşlülük zamirinin esas anlamı öz-asıl anlamına gelen "kendi" sözcüğüne dayanır. Doğal olarak bu zamirin yer aldığı cümlede işi yapan ve işten etkilenen kişi aynı olmaktadır.

Dönüşlülük zamirinin nasıl bulunduğunu anlamak adına örnekler vermek mühimdir. Konunun örnekler üzerinden anlatılması gerekmektedir. Örneğin "ben kendimle konuşuyorum" cümlesinden yola çıkılırsa; kendi kelimesi işi yapandır. Ayrıca işin döndüğü kişidir. Cümle şu şekilde de ifade edilebilir: "Ben benimle konuşuyorum" cümlesindeki benimle ve kendimle sözcükleri aynı anlama gelmektedirler.

İlgili zamirler iyelik eki alarak bir ismi karşılayabilir konuma taşınmaktadırlar. Bu duruma şu örnekler verilebilir: " Kendin ettin, kendin buldun" ve "kendisinin bu işten haberi yoktu" şeklindedir. Dönüşlülük zamirinin iyelik eki almış hallerini bilmek, nasıl bulunacağı konusunda yardımcı olmaktadır. Bunlar şöyle sıralanır: Ben "kendim", sen "kendin", o "kendi/kendisi", biz "kendimiz", siz "kendiniz", onlar "kendileri" halinde yazılmaktadır.

Kendi sözcüğünün kökenine bakıldığında Eski Türkçeye kadar uzandığı görülmektedir. Eskiden "kentü" şeklinde kullanılmaktaydı. Göktürk Kitabelerinde dahi kullanım alanına sahip olmuştur. Kökeni eskiye dayanan bu sözcük, iyelik eki almadığında isim tamlamasının tamlayanı şeklinde görev almaktadır. Örneğin "kendi arabanla işe gitmelisin" bu durumu iyi biçimde açıklamaktadır. Bir başka örnek "kendi sorumluluğunu bize yüklüyordu" cümlesi olmaktadır.

Yukarıda anlatılan bilgiler dahilinde dönüşlülük zamiri kolaylıkla cümle içerisinde seçilebilmektedir. Dolayısıyla zamir ve türlerine dair detayları öğrenmek oldukça önemlidir.