Dönüşlülük eki nedir ve yapım eki midir? Dönüşlülük eki örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Çatılarına göre fiiller öznesine ve nesnesine göre ikiye ayrılır. Öznesine göre fiiller ise etken, edilgen, dönüşlü ve işteş olmak üzere dört ana başlıkta toplanır. Hem özne tarafından gerçekleştirilen hem de gerçekleştirilen eylemden öznenin etkilendiği eylemlere dönüşlü fiil denir. Bu fiiller oluşturulurken -n ya da -l eklerinden biri kullanılır. Dönüşlülük eki nedir ve yapım eki midir tüm detayları ile sizler için derledik.
Dönüşlü fiilleri sıklıkla etken fiiller ile birbirine karıştırılsa da iki eylem çatısı farklıdır. Etken fiillerde eylemi gerçekleştiren cümlenin öznesi olsa da eylemden etkilenen bir başkası ya da başkalarıdır. Dönüşlü fiillerde ise eylemi gerçekleştiren ve eylemin sonuçlarından etkilenen kişi aynıdır. Örnekler:
1- Ablam dün tüm gün boyunca evi temizledi.
Evi temizleyen kim? - Abla - Özne
Temizlenen kim / ne? - Ev
Bu cümlenin fiili temizlemek, etken fiildir. Çünkü yapan ile etkilenen aynı değildir.
2- Evdekiler, tesisatta sorun olduğu için soğuk suda yıkandı
Yıkanan kim? - Evdekiler
Yıkanmak eyleminden etkilenen kim? - Evdekiler
Yapan ve etkilenen aynı kişiler olduğu için Yıkanmak fiili dönüşlüdür.
Dönüşlülük Eki Nedir?
Öznenin hem bizzat gerçekleştirip hem de etkilendiği eylemlere dönüşlü fiil, bu fiillere getirilen eklere ise dönüşlülük eki denir.
Örneğin: ''Hasan tüm soruları bildi'' cümlesindeki ''bilmek'' eylemi etken bir fiildir. ''Hasan, tüm dünya tarafından biliniyor'' cümlesindeki ''bilinmek'' eylemi ise dönüşlüdür. Çünkü bilinmek eylemini gerçekleştiren de bu eylemin sonuçlarından etkilenen de Hasan, yani cümlenin öznesidir.
Dönüşlülük Eki Yapım Eki Midir?
Çekim ekleri özne ve diğer ögelerle fiil arasında anlamca ilgi kurar. Yapım ekleri ise sonuna getirildikleri kelimelerin anlamlarını değiştirir. Dönüşlülük ekleri, fiilden etkilenenleri değiştirdiği için eylemin anlamını da değiştirmiş olur. Bu nedenle dönüşlülük eklerinin tamamı yapım ekidir.
Örneğin ''Sevmek'' fiili - Aldığı Ek (n) - Sevinmek
Sevmek ile sevinmek farklı manalara gelir. Dolayısıyla kelimenin anlamını değiştiren 'n' eki, çekim değil yapım ekidir.
Dönüşlülük Eki Örnekleri İle Konu Anlatımı
A- Olumlu Cümlelerde Dönüşlülük Ekinin Kullanılması
1- Hakan, bu sürpriz hediyeler öyle çok sevinecek ki.
Sevmek - Sev (in) mek
2- Gördüğü manzara karşısında kaşları çatıldı
Çatmak - Çat (ıl) mak
3- Alerji kremini evde unuttuğu için tüm gün boyunca kaşınıp durdu.
Kaşımak - Kaşı (n) mak
4- Günün yorgunluğunu üzerinden atmak için uzun uzun yıkandı
Yıkamak - Yıka (n) mak
5- Hakkı Amca hastaneye götürüldükten sonra yaraları hızla sarıldı.
Sarmak - Sar (ıl) mak
6- Kostüm provasına yetişebilmek için hızlıca hazırlanıp çıktı.
Hazırlamak - Hazırla (n) mak
7- Daha önce de böyle saçma sapan işlere kalkıştı.
Kalkmak - Kalkışmak
8- O kadar yorgun olmasına rağmen bir dakika bile dinlenmeden evi temizlemeye girişti.
Girmek - Girişmek
9- Görmüş olduğun bu tablonun orijinali tam 200 bin dolara satıldı.
Satmak - Satılmak
B- Olumsuz Cümlelerde Dönüşlülük Ekinin Kullanılması
1- İsmail Bey, alçakgönüllü biri olduğu için yaptıklarıyla ve başarılarıyla hiçbir zamann övünmez.
Övmek - Övünmek
2- Bazı hatıraların izi kalpten asla silinmez.
Silmek - Silinmek
3- Bu kadar büyük bir yer bu kadar az kişiyle korunmaz.
Korumak - Korunmak
C- Soru Cümlelerinde Dönüşlülük Ekinin Kullanılması
1- Bakalım gerçekten de bizi gördüğüne sevinecek mi?
Sevmek - Sevinecek mi?
2- Acaba o da diğer birçok yazar gibi kıymeti bilinmeden mi ölecek?
Bilmek - Bilinmek