Dolaylı Tümleç Nedir, Özellikleri Nelerdir? Cümlede Dolaylı Nasıl Bulunur?

Dolaylı tümleç, Türkçe dilbilgisinin temel konulardan bir tanesidir. Yüklemde bildirilen işin yapıldığı yeri bildiren ögeye dolaylı tümleç denilir. Dolaylı tümleç yüklem ile yönelme, ayrılma ve yaklaşma ile ilgilidir.

Dolaylı Tümleç Nedir?

Cümle içerisinde yüklemde bildirilmiş olan ve anlamı yaklaşma yönelme bulunduran bir cümle ögesi olarak bilinir. Cümledeki dolaylı tümleç de görev alan kelime ve ya kelime grupları ismin -e, -de ve -den hal eklerini alarak yükleme farklı anlam katar. Dolaylı tümleçler de mutlaka -e, -de, -den hal eklerinden bir tanesi kullanılmalıdır. Dolaylı tümleçler cümlede bulunma, yönelme ve ya ayrılma anlamı katarlar.

Özellikle hareket bildiren cümlelerde mekan ve ya işin yapıldığı yön bulunur. O yüzden dolaylı tümleçler de hareket bildiren cümlelerde yoğun olarak kullanılırlar. Cümle işinde yer alan dolayı tümleci bulmak için öncelikle yüklemin tespit edilmesi gerekmektedir. Dolaylı tümlecin bilinmesi cümle anlamını derinleştirir. Türkçe dilbilgisi kuralları arasında yer alan dolaylı tümlecin bilinmesi sayesinde rahat bir şekilde cümleler kurulabilir. Bunun yanı sıra dolaylı tümleç kullanımını bilmek cümle yapısını pekiştirir.

Dolaylı Tümleç Özellikleri Nelerdir?

Cümle içerisinde kullanılan dolaylı tümleç yüklemin anlamını pekiştirir. Dolaylı tümleç sayesinde cümlede çıkma, yönelme ve bulunma anlamı taşıyan ifadeler olur. Dolaylı tümleç mutlaka -e, -de, -den hal eklerini alır. Dolaylı tümleç çeşitleri ad cinsinden sözcük ve sözcük gruplarından meydana gelir. Cümle içinde birbirinden farklı tümleç sayısı bulunmaktadır. Ayrıca cümle içinde birden fazla farklı türde dolaylı tümleç de kullanılabilir.

Cümlede Dolaylı Nasıl Bulunur?

Dolaylı tümleçler cümle içerisinde kullanıldığı takdirde anlamı pekiştirir. Cümledeki dolaylı tümlecin bulunması için öncelikle yüklemi bulmak gerekir. Cümle içerisinde dolaylı tümleci bulmak adına yüklem tespit edildikten sonra yükleme bazı sorular sorulur. Yükleme nerede, nereden ve nereye? Gibi sorular sorulur. Cümlede bu soruya cevap veren kelime dolaylı tümleçtir. Ayrıca dolaylı tümleçler -e, -de ve -den hal eklerini alır. Tüm bu ayrıntılara bakılarak cümledeki dolaylı tümleç bulunabilir. Dolaylı tümleç hareket belirten cümlelerde hemen kolay bir şekilde bulunabilir. Dolaylı tümleç bulunabilmesi için yükleme doğru soruların yöneltilmesi gerekmektedir.

Dolaylı Tümleç Örnekleri

Gün boyu okulda kitap okudu. ( Nerede Okudu? Okulda )

Beyaz ev, toprak ve asfalt bir yolun solunda inşa edildi.

Boğaz köprüsüne bisiklet ile gitti.

Alışverişten üzüntüyle eve geldi.

Emre, dershaneden eve hızla geldi.

Dergiyi masadan alı ve çantana mutlaka yerleştir.

Dolaylı Tümlecin Cümleler İçindeki Örnekleri

Cümle içinde -e, -de ve -den hal eklerini alan dolaylı tümleç yönelme, bulunma ve belirtme anlamı taşımaktadır. Cümle içinde dolaylı tümlecin bulunması için yükleme belli başlı sorular sorulması gerekmektedir. Yükleme nereye?, nerede?, nereden?, kime?, kimde? ve neden? gibi sorular sorular. Soruların cevabı neticesinde ise dolaylı tümleç rahat bir şekilde bulunur. Dolaylı tümleç bulunan cümleler şu şekilde sıralanabilir;

Bir saat önce evden çıktı.

Tiyatro oyunu bittikten sonra oradan ayrıldı.

Rize'den bir hafta önce tren ile geldim.

Börek tam buğday unundan yapılır.

Askerler ülke sınırında nöbet tutuyorlardı. Hastaneye araba ile gitti. Ali, yaz tatili için köye gitmeye karar verdi.

Olayların gerçek yönünü halana sormalısın.

Bu elbiseyi nereden aldın?

Senin defterini kim aldı?

Esra dün gece nerede kaldı?